| Əsas » Məqalə » Azərbaycan ədəbiyyatı |
Rzayev Anar-OTEL OTAĞI-3
  İnzibatçı yenə nə isə tərəddüd edirdi və Kərim bu tərəddüdün səbəbini heç cür anlaya bilmirdi.
—Belki önce odaya bakmak istediniz? —İstəməm. Yataq yeri varmı? Yetər mən. İnzibatçı açarı yavaş-yavaş Kərimə uzatdı və Kərim liftə doğru gedərkən elə bil kürəyiylə inzibatçının onu uzun-uzun süzdüyünü hiss etdi. Otaq doğrudan da müsibət idi; Pəncərəsiz, ala qaranlıq, dar... Bir çarpayı, iki kətil, bir dolab, vəssalam. Dolabın güzgüsü vardı, amma lopa-lopa sarımtıl ləkələrdən güzgüdə adam heç özünü də tanıya bilməzdi. Kərim tualetə keçdi, yüngülləşdi, əl-üzünü yudu, dolabı açıb çantasını qoymaq istəyəndə çaşıb qaldı: dolabın içi pal-paltarla doluydu. Plastmas asılqanlardan bir neçə nimdaş kişi kostyumu, tək dəyişik pencəklər, şalvarlar, yaxaları az ya çox kirlənmiş köynəklər, bir neçə zövqsüz, ala-bəzək ucuz qalstuk asılmışdı. Yuxarı taxçada həsir və fetr şlyapalar, iki kepka və bir yun papaq vardı. Aşağıda isə müxtəlif biçimli, müxtəlif ölçülü beş-altı cüt kişi ayaqqabısı düzülmüşdü. Kərim: — yaxşı deyiblər ki, «ucuz ətin şorbası olmaz» — deyə düşündü. Nömrəni müştəriyə verməmişdən heç yığışdırıb səliqəyə də salmayıblar. Görəsən döşəküzü, balışüzü də işlənmişdi? Yorğanı qaldırıb baxdı, yox ağ azacıq nəm, rütubətli olsa da, təmizdi. Balışüzü də təzəydi, üstündə yatan olmamışdı. Çarpayının aralarında ayağı kətilə ilişdi, ufuldadı. «Adamın heç qəbri də dar olmasın» — deyə düşündü və bu ifadədən üşünən, eymənən kimi oldu. Yaman acımışdı. «Çıxaq küçəyə bir yüngülvari nahar eləyək. Deyəsən bu küçədə ucuz yemək yerləri var». Liftlə birinci mərtəbəyə enərkən inzibatçıya deyəcəkdi ki, otağı təmizləsinlər, səliqəyə salsınlar. Amma inzibatçı yerində yox idi, ümumiyyətlə otelin holunda heç kəs yox idi. İri armud kimi, ağır pərsəngi olan otaq açarı cibinə ağırlıq edirdi, açarı divardakı qarmaqdan, — üstündə nömrəsi yazılmış qarmaqdan — asdı və küçəyə çıxdı. Dar Sıra Selvlər küçəsinin o üz-bu üz dükanlar, kiçik otellər, bərbərxanalar, barlar və balaca lokantalar idi. Lokantaların qarşısında dairəvi fırlanan qurğunun üstündə ət parçaları manqalın odunda qızardıqca aşpaz uzun iti bıçaqla ətdən nazik laylar kəsirdi, dönər kabab hazırlayırdı. Kərim lokantaların birinə girib dönər kabab, çoban salatası, koka-kola sifariş elədi. Kiçik lokantada cəmi-cümlətanı dörd masa qoyulmuşdu və vur-tut üç-dörd adam vardı. Divarda yeməklərin, içkilərin qiymətləri yazılmışdı — dönər kabab, Adana kababı, qiyməli pide, iskara, böyrək... Siyahının yanında müsür papaqlı, saqqallı, qoca bir kişinin iri fotoşəkli asılmışdı — Kərim onu tanımadı, yəqin XIX əsrin dövlət adamı, yazıçısı, alimi ya din xadimi idi. Xidmətçi par-par parıldayan metal boşqablarda dönər kabab gətirdi, yanında uzunsov doğranıb qızardılmış kartof, kahalı, soğanlı, səbzəli çoban salatası, bir stəkan koka-kola — içində buzu, sümürmə çubuğu. —Afiyət olsun, — dedi. Kərim şəkli göstərdi: —Kim bu adam? —Babamdır (yəni atasıymış). Rahmetli oldu. Bu lokanta da ondan kaldı bana. Buranın həm sahibi, həm aşpazı, həm qarsonu idi. Kərim çoban salatasını duzladı, adamın ağzının içində əriyən, pambıq kimi yumşaq, ağappaq çörəkdən bir tikə aldı. Kakteyl çubuğuyla kokanı sümürməyə başladı və ürəyi sancdı. Artıq bilirdi ki, hər ürək sancısı hansısa bir anımla bağlıdır və hansısa uzaq, çox uzaq bir xatirə yaddaşının dərinliklərindən, lap dibindən süzülə-süzülə gəlir, get-gedə durulacaq, fotoşəkli kimi aşkarlanacaq və durulub aşkarlananda Səkili bulaq canlandı xəyalında. Səkili bulağın yan-yörəsində bitən lilpər və lilpərin içi deşik zoğuyla sümürə-sümürə içdikləri məcun su. Sancılanmış ürəyini sol əliylə yüngülcə masaj elədi və qarson-aşpaz sahibinin indicə qoyduğu həzin musiqini dinləməyə başladı. Özünün çaldığı gitarayla oxumasını müşayiət edən məlahətli qadın səsi — məşhur Amerika folk müğənnisi Joan Baetsin ifa tərzini xatırladırdı, amma oxuyan türk qızı idi, türkcə oxuyurdu. Hərdən gitarasının simlərindən bir çimdik alırdı, tamamilə müşayiətsiz də oxuyurdu. Kərim xatırladı ki, Sabirabadlı tanışı həkim Ağabəyli alətlə müşayiət olunmayan ifaya — «yavan oxuma» deyərdi. Yaxşı təşbehdir. Yavan oxuma — yavan çörək olan kimi. Yavan çörəkdən bir tikə də qoparıb qoydu ağzına, çox dadlı çörək idi. Dönərdən də daddı. Dönər bir az yağlı idi. Mahnının sözlərinə diqqət eləməyə başladı, sözlər tanış gəlirdi. Geldi keçdi ömrüm benim Şol yel əsib keçmiş, kibi. Hala bana şoyle gelir: Bir göz yumub açmış kibi. «Yunus İmrə». Əlbəttə Yunus İmrəydi. İşbu söze hak tanıqdır Bu can gövdeye konukdur Bir an ola çıka gide Kafesdən kuş uçmuş kibi. —Kimdir şarkıçı? — dədə sahib-aşpaz-qarsondan xəbər aldı. —Yasmin Kumral. Beyendinizmi? —Çox beyendim. Yasəmin Kumral. Türk müğənnilərinin çoxunun kaseti vardı Kərimdə. Amma Yasəmən Qumralı heç eşitməmişdi, televiziyada seyr etmişdi, fotosunu da görməmişdi. Bilmirdi cavandı, yaşlıdı, gözəldi, çirkindi, babatdı. Amma bir an Kərimə elə gəldi ki, bu səsin sorağıyla dünyanın sonunacan gedə bilər. Qadının gözəlliyinə, incəliyinə, gülüşünə, saçlarının qoxusuna, qəfil qanrılıb baxmasına, gözlərinin məlahətinə aşiq olduğun kimi, səsinə də vurulmaq, bənd olmaq mümkünmüş demə. Bu səs Kərimi hara çağırsa idi — hər şeyi atıb dalınca qoşa bilərdi — hər şeyi atıb işini, ailəsini, yaşadığı həyatını, vətənini. Yasəmin Kumral indi başqa bir mahnı oxuyurdu və bu mahnının sözləri də, musiqisi də özünün idi — belə elan etmişdi. Bu mahnı qovuşmaq haqqında idi. İki kıta köprülerle İstanbulda kovuşdu, Amma biz kovuşmadık. Kərim onu da bilirdi ki, heç bir vaxt bu səsin eşqiylə, sorağıyla heç hara getməyəcək, heç bir vaxt işini, ailəsini, ömrünü ata bilməyəcək və Avropayla Asiya bir az Bizans, bir az İstanbul olan bu əbədi şəhərdə müasir beton-polad zəncirli körpülərlə qovuşmuşdularsa da o, Kərim heç vaxt bu səsin sahibinə qovuşa bilməyəcək. Dönəri yarımçıq qoyub çörəyi axıracan yavan yedi, otuz beş min lirə hesab ödəyib küçəyə çıxdı. Yasəmin Kumralın melodiyası da Yunis İmrənin kədərli, bədbin həqiqətləri də hələ qulağımda səslənirdi: «Gəldi keçdi ömrüm mənim, şol yel əsib keçmiş kimi...» Yenə Şuşa, Gövhər Ağa məscidi canlandı gözləri önündə: ani anımla Gövhər Ağanın böyük bacısı Ağabəyim ağanın Yunis İmrə şeriylə eyni kök üstündə köklənmiş ölümsüz beytini xatırlamışdı: Əfsus ki, yarım gecə gəldi, gecə getdi Heç bilmirəm ömrüm necə gəldi, necə getdi. Bütün bunları — ötən ömrünün nisgilini, Ağabəyim ağanı Tehranda, yaxud Çində böyrək kimi saxlandığı şah sarayında Şuşa həsrətini — bu ətrafdakı insanlara, Behicə xanıma, lap elə Doğan bəyə, ayı kimi xoşxasiyyət (ayının xasiyyəti xoşdumu, bilmirdi, amma nədənsə insan ayıya bütün başqa heyvanlardan daha ilıq münasibət bəsləyirdi) Erola, «Varan»ın sürücüsünə, avtobusdakı pırpız qaşlı qonşusuna necə başa salaydı axı? Necə başa salaydı ki, Şuşa yalnız onun, Kərimin xalqı üçün deyil, konkret olaraq Kərimin özü üçün nə idi, nə demək idi, onu itirmək nədir, nə deməkdir? Xan qızı bulağının, Vaqifin, Nəvvabın məzarlarının, Hacıquluların, Mehmandarovların evlərinin, Məmai məscidinin yad tapdağı altında olduğunu düşünürkən təpəsindən tüstü çıxmaq nə deməkdir? Görəsən Türkiyə türkcəsində təpəsindən tüstü çıxmaq varmı? Yoxdursa qarşılığı oxşarı nədir? Şər qarışırdı, axşam ala-toranlığında reklam işıqları bərq vururdu. Taksimdə ala-bəzək hərifləri bir-birini təqib edərək axıb gedən i-qəzet, yenə Qarabağ olaylarından AQİK—ATƏM təşəbbüslərindən, Jümhur Başqanı, Başbakanın açıqlamalarından yazırdı. Kərim isə Bakıda televiziya ekranında gördüyü yeddi yaşlı Şuşalı qızın dediklərini xatırlayır ürəyini kiminsə güclü əli içində xıncım-xıncım sıxıldığını duyurdu. Şuşada evimiz vardı, atam vardı, həyətimizdə ağac vardı. Vardı, vardı, vardı... Yoxdur, yoxdur, yoxdur... Sonra qızcığaz: — hər gecə yuxumda görürəm ki, həyətimizdəki ağacımız çiçək açıb — dedi. Kərim haçansa oxuduğu qədim bir tarixi rəvayəti xatırladı. Türk xanı çinlilərə əsir düşür. Çin imperatoru ona hər cür hörmət göstərir, adına-sanına layiq şəkildə saxlayır xanı, amma xan heç kəslə dinib-danışmırmış, heç eyni açılmırmış, bircə dəfə də gülümsəməyib. Bir neçə il bu sayaq sükut içində sürüb ömrünü. Gecə-gündüz gözlərini bir səmtə — doğma yurdu səmtə sarı zilləyib susurmuş. Salnaməçi bu əhvalatı bircə cümləylə tamamlayır: beləcə baxdı, baxdı, bir gün öldü. Kərimin bu əhvalat — insanın gözə görünməz, səsi eşidilməz içəri dünyasının, hamıdan gizli pünhan dərdlərinin ən parlaq ifadəsi idi. Ruhun sozalması. Kərimə elə gəlirdi ki, əsir xanın bu ruh yarasını, nisgilini, qəribsəməsini ifadəsi üçün söz tapılmayan və odur ki, haqqında yalnız susula bilən ağrılarını sonacan, dibinəcən duyub hiss edir. Heç bilmirəm ömrüm necə gəldi, necə getdi. Nə qəribə şeydi şer — bir misrayla nəsrin bir hekayədə, ya romanda deyə biləcəklərini deyir. Kərim ədəbiyyat adamı idi, ömrü ədəbiyyatla, kitablarla, şer misraları, mətinlər içində keçmişdi və bu Kitabstan dünyası onun üçün gerçək dünya qədər real idi, xatirələrlə, acılarla, sevinclərlə dopdolu idi. Ömrün keçib getməsi haqqında Ağabəyim ağanın misrası, bir göz qırpımında itməsi barədə Yunis İmrənin sözləri yadına başqa mətnləri saldı. Ömrün sonu haqqında dünya ədəbiyyatının ən gözəl hekayələrini — Tolstoyun «İvan İliçin ölümü» hekayəsini, Çexovun «Üzücü əhvalatını», Tomas Mannı «Venitsiyada ölüm»ünü, Buninin «San Fransiskonun cənab»ını, Heminqueyinin «Kilimancaro qarları»nı. Ölüm ərəfəsi, ölümqabağı ovqat, ölümün soyuq nəfəsinin ürəyə əsməsin, ölüm xofunun ürəyə damması, ölüm hənirtisinin ön duyumu və yaşanılmış ya yaşanılmamış, yistəyincə yaşanılmamış, yaşanıla bilməmiş ömrün son götür-qoyu, son haqq-hesabı, son saf-çürüyü... Niyə belə? Niyə belə? Niyə onu etmədim, bunu etdim? Niyə bunu etdim, onu etmədim? Niyə elə yaşadım, belə yaşamadım? Ümumiyyətlə belə yaşamamın mənası nə idi — son sorğu-sual, son peşmançılıq, sonrakı peşmançılığın fayda verməzliyi və yaxud daldan atılan daşın topuğa dəyməsi. Kərim elə insanlar tanıyırdı ki, yaşamırdılar, gün keçirirdilər — kef-damağ mənasında. Və elə insanlar da tanıyırdı ki, onlar da yaşamırdılar, ömürlərini cəza müddəti kimi sürürdülər, sönük, solğun günlərini bir-birinə calayırdılar. Rəsul Rzanın şerini xatırladı: Deyirlər axşamlar kədər gətirir Deyirlər can sıxır qaranlıq gecə Deyirlər... deyirlər... Gündüzlər necə? Gündüzlər səbirsiz gözləyirik ki, bir axşam olsun, bir gəlsin gecə. Bəli, insanların böyük qismiyçün həyat — yalnız gözləmədir — gözləyirlər ki, axşam düşsün, gecə gəlsin — qərib, cansıxıcı axşam, uzandıqca uzanan zülmət gecə... Səhəri gözləyə-gözləyə səhəri diri gözlə açmaq üçün. Həm də hər açılan səhər onlarçün bir bayram deyil, kainatın ən böyük möcüzəsi deyil — yalnız, yalnız gündüzü, sonra axşamı, sonra gecəni gözləmək üçün növbənin bir mərhələsidir, əbədi bitib tükənməz bir gözləmə növbəsinin. Bəlkə elə doğrudan da həyat bir cəza müddətidir, çəkib sona yetməlisən. Sonu, — sonluğu, filanı gözləyirik — avtobus, tramvay dayanacaqlarında gözlədikcə gözlədiyimiz, gəlib çıxmaq bilməyən minik kimi gözləyirik. Hara aparacaq bu minik bizi — yeni bir gözləmə məntəqəsinəmi? Doğum evindən məzara doğru gedən bu üzücü yolun hər addımı, hər qarışı, hər anı, hər günü, ili gözləmə, gözləmədir. Zökəmin keçməsini gözəlyən kimi, aylıq maaşı gözləyən kimi, təqaüdü gözləyən kimi sonu, son pərdəni gözləyirlər onlar. Onlar, yəni kimlər? O özü, Kərim də onlardan biri deyilmiydi? Amma axı ayrı cür yaşayanlar da vardı. Məsələn, tutalım elə Sədyar. Kərim ömrü-boyu heç kəsə paxıllıq eləməmişdi, heç kimin həsədin çəkməmişdi. Sədyara da paxıllığı tutmurdu — nə «Mersedes»inə, nə bulvarın yanındakı Alimlər evində — akademik qaynatasından miras qalmış beş otaqlı — dəbdəbəli mənzilinə, nə Pirşağıdakı villasına, nə ciblərinə sığmayan manatına, rublinə, lirəsinə, dollarına, nə də indi yəqin ki, ağuşuna çəkdiyi Nataşasına — ya adı Nataşa deyildi, Nadejda idi deyəsən? Amma öz armızdı deyəsən Nataşada, Nadejdadan bir balaca sən də kəsirsən... heç də bəd deyildi. Qaracaoğlan demişkən: Yaylanın qarından ağ bəyaz döşü Yıxılıb üstündə öləsin gəldi. Bu «sirli-soraqlı kainatda» Kərim tək bir varlığa paxıllıq edirdi — allaha, Əstəğfurulla. Həmişə belə zənn edirdi ki, həyat allahla insanın müştərək, ortaq əsəridir, amma allah bu əsərin süjetini, ən önəmlisi isə sonluğunu bilir, insan yox. Kərim lap qədim qədim sufilər sayağı insanı allaha tən bilirdi və ikisinin də mövcudluğundan şəkk-şübhə etməsə də, kimin kimi yaratdığından qəti əmin deyildi. Allahmı insanı yaratmışdı, insanmı allahı? Axı insan üçün allah — yalnız onun, insanın təsəvvüründə olan allahdır, başqası ola bilməz və deməli bu allah da onun təsəvvüründə, anlayışında, şüurunda olan varlıqdır və belə olan surətdə təsəvvür, şüur da gerçəklik qədər real anlayışdır. Və hər sönən insan şüuruyla bərabər allah da qeyb olub yenidən yeni, başqa bir şüurda, təsəvvürdə yenidən yaranır. Amma kimin ilkin, kimin ikinci yaranmasına rəğmən, bir həqiqət də danılmazdı — allah bilirdi. Hər şeyi bilirdi. İnsan bilmirdi. Bəlkə də bu insanın xoşbəxtliyi idi. Füzuli demişkən «Bilməzlik ilə xoş idi halım» və yenə də Füzuli demiş «Hikməti — dünyavü mafiha bilən arif deyil. Arif oldur bilməyə dünyavü — mafiha nədir...» Allah olmuşları da bilirdi, olanlar da, olacaqları da... İnsan nə olmuşları bilirdi — yalnız özü kimi başqa insanların şəhadətinə, tanıqlığına inanmaq zorundaydı, — nə olanlardan baş açırdı. Olacaqlardan isə büsbütün xəbərsizdi. Allahın qüdrətinə və müdrikliyinə həsəd aparmırdı Kərim. Hər şeyi bilməsinə paxıllığı tutmurdu. Bütün insanların — Adəmlə Həvvadan ona, Kərimə qədər dosyesi vardı allahda — hər hərəkətinin, hər fikrinin, hətta hərəkətə çevrilə bilməmiş niyyətinin, düşüncəsinin, düşüncə qırğının, ani bir istək qığılcımının — hamısının yerli-yataqlı siyahısı, kataloqu allah-talanın bitməz-tükənməz, sərhədsiz və sonsuz hafizəsində həkk olunmuşdu. Həm də hadisələrin yalnız kökünü, mənbəyini, onlara təkan verən səbəbləri deyil, onların beş dəqiqə ya beş min il sonrakı nəticələrini, sonluqlarını, bəhrələrini də bilirdi. ...və bizim hər birimiz haqqında da hər birimizin özü-özü haqqında bildiklərindən qat-qat artıq bilirdi. Ölçüyə gəlməz dərəcədə artıq. Hətta İsa, Musa, Məhəmməd, Budda, Konfutsi, Nizami, Monten, Şekspir, Dostayevski, Marsel Prust, Freyd — hamısı bir yerdə insan haqqında allah bildiklərinin milyonda birini bilmirdi. Çünki allah hər bir insan qəlbinin ən xəfif titrəyişlərini, insan şüurunun ən narın tərpənişlərini, bütün başqa insanların, keçmişin və gələcəyin kontekstində — qarşılaşmasında və qarşıdurmasında, irəli-geri hərəkətində, müqayisə və mübarizədə bilirdi. İnsan bunu bilməzdi. Bəlkə də heç bilməməliydi və bu da allahın bildiyi müdrik sirlərdən biriydi. Bir saatdan sonra nə olacaq? Bir saatdan sonra Kərim otelinə qayıdacaq. Birdən qayıtmadı, məsələn başına daş düşdü, öldü? Əstəğfürulla! Kiş, kiş. Qulağını çək. Yox, bir saatdan sonra mütləq oteldəki dar otağına qayıdacaq. «Qəbir kimi dar» otağına. Yenə bu məşum təşbeh. Otağını xəyalında canlandırıb eyməndi. Ora nə qədər gec qayıtsa — o qədər yaxşıdır. Ancaq yatmağa. Yorulmuşdu, amma heç yuxusu gəlmirdi. Bilirdi ki, uzun zaman yata bilməyəcək. İçini dolduran fikirlərdən, ürək sancısından qorxurdu. Burda, küçədə, adamların qələbəliyində, düşüncələri, anımları içini didib-töksə də — onları dağıtmaq, ətrafa səpələmək, qarşılaşdığı insan sifətlərinə paylamaq, maşın səslərini, küçə hay-küyünün qarışığında əritmək olurdu. Dar odanın qaranlığında, sükutunda bütün ağlından keçənlər ürəyinə dolanlar qurd olub içini yeyəcəkdi. «Otelə yalnız lap yorulub, əldən düşəndən sonra qayıtmaq lazımdı» qərarına gəldi. Amma yarımmürgülü avtobus gecəsindən, bu günün həyacan və sarsıntılarından sonra küçələri hadırlamağa da taqəti, heyi qalmamışdı. Ayaqları batman olmuşdu, güclə yerdən ayırırdı onları. Sədyarın çəkmələrinə alışmış kimi idi. Amma avtobusda ayaqları şişdiyindən indi yamanca sıxırdılar. Ömrü-boyu arzusu İstanbula getmək, gecə-gündüz İstanbulu pay-piyadə, belədən-belə gəzmək, altından vurub-üstündən çıxmaq idi. Və indi bu arzusu həyata keçərkən icrası imkansız olmuşdu. Ayaqlarını sürüyə-sürüyə gəlib sahilə çıxdı və iskələnin üstündə «Üsgüdər» sözünü oxuyanda, yəni gəmilərin o taya, qarşı sahilə, Üsgüdə səmtinə bu iskələdən üzdüyünü biləndə başına yaxşı bir fikir gəldi. Vapura minib — bilet baha deyil, beş min lirə — Boğaziçi ilə üsgüdərə gedib, qayıdım. Boğaziçinə füsünkar bir axşam çökürdü. «Otur göyərtədə, dənizi, İstanbulun Avropa, Asiya sahillərini seyr elə özünçün. Geri dönəndə də yatmaq vaxtı gəlib çıxar — gedərsən otelə, başını atıb yatarsan» hardasa oxuduğu məzəli ad-familiya düşdü yadına: Atdıyatdı, Batdıqaldıyev. Beş min lirə verib jiton aldı kontrolun dəliyinə atıb iskənənin gözləmə salonuna getdi. Gəmi artıq iskənəyə yan almışdı. Onu yorğun dəniz kəndirləriylə bağlayarkən göyərtədəki gənclər trapı — taxta sal körpücüyü — gözləmədən hövsələsizliklə sahilə atılırdılar. Sonra daha sinli, təmkinli, ağır sərnişinlər də trapla sahilə endilər, gəmi boşaldı və dünya umurunda olmayan, bəlkə də Kərim kimi yalqızlıq səbəbindən heç yerə tələsməyən son sərnişin aramla sahilə çıxdı, tənbəl-tənbəl addımladı və yalnız o, binanın tinini burulub gözdən itəndən sonra xidmətçi qapıları açdı? Yeni sərnişin axını iki mərtəbəli «Şəhid Akbulut» gəmisinin iç salonlarını və açıq göyərtələrini doldurdu. Kərim ön göyərtədə oturdu. Az sonra vapur fit verib yola çıxdı. Kərim İstanbulun təkrarsız müsəlman-xristiyan siluetlərinə baxırdı — məscid, minarələrin, qübbələrin, Aya Sofiya, dairəvi Genuya qülləsinin yoğun gövdəsinin axşam işıqlarında bərq vuran Çırağan sarayı, Boğaziçindəki mayaklar, quyular, iri gəmilərin, orta vapurların, kiçik barkasların, matorlu qayıqların işıqları... Düşünürdü ki, insan ömrü nəinki uzaq çağlarından xəbərsizdir; heç bir saat öndəkini də bilmir. Bayaq bir saatdan sonra oteldəki otağında olacağını düşünmüşdü. Demə bir saatdan sonra vapurla Mərmərə dənizinə çıxacaq, başqa bir qitəyə, Asiya torpağına qədəm basacaqdı. «Bayaq» sözü yadına bir türk bayatısını saldı — Türkiyə türkləri «mani» deyirlər. Yəni «bayaq»da demirlər, «demin» deyirlər, amma bu misralarda «bayaq» sözü ilişib qalıb: Dünyaya yayaq gəldim Yatmadım oyaq gəldim. Ömür deyir: yüz ildir. Könül der bayaq gəldim. Könlü nə deyirdi kəlmə; doğrudanmı bayaq gəlmişdi bu dünyaya? Üa yüz il qabaq? İki qitəni birləşdirən körpünün indi yalnız silueti sezilirdi, körpünün üstündə o taydan-bu taya, bu taydan-o taya şütüyən bitib-tükənməz maşın axınının işıqları uzaqdan kiçicik böcəkləri, gecənin qaranlıq fonunda havada uçuşan işıldaquşları andırırdı. İnsan da quş kimi bir şeydi. Bir saat sonrakı aqibətini bilməyən biçarə sabahını, gələn ayını, ömrünün sonuna neçə il qaldığını hardan bilsin? Kərim dua etməyi bacarmırdı, amma allaha son vaxtlar yalnız tək bir xahişlə müraciət edirdi: «İlahi səndən uzun ömür istəmirəm, amma bir işarəylə, bir eyhamla bircə onu mənə qandır ki, nə qədərim qalıb — bir il, beş il, ya bəlkə... deməyə də dilim gəlmir... on il... Mən də işimi bilim». Allah susurdu. Gəminin reproduktorundan Kərimin çox sevdiyi köhnə bir türk mahnısı sələnirdi. Burası Muşdur Yolu yoxuşdur Geden gelmiyor. Aceb ne işdir. Bura Yemendir Çölü çemendir Gedenler gelmez Aceb nedendir? Əsrin əvvəllərində Yəməndə əsgərlik çəkib çox vaxt geri dönməyən mehmetciklərin, onların yolunu gözələyənlərin həsrəti çökmüşdü bu mahnıya. İki saatdan sonra otağında olacaqdı. Yatacaq, yuxulayacaqdı. Bəlkə yuxusunda heç bir vaxt olmadığı Yəməni görəcəkdi. Ya əvvəllər hər yay getdiyi Şuşanı, Jıdır düzünü, Xarı bülbül gülünü... Sonra səhər açılacaqdı, nə Jıdır düzü qalacaqdı, nə Xarı bülbül... Durub Universitetə gedəcəkdi. Rektorla görüşəcəkdi. Görəsən məsələ necə həll oluacaqdı. Kərimin istədiyi baş tutacaqdımı? Allah bilir. Ay sağ ol. Bax məsələ də elə bundadı. Məhz elə belədi. ALLAH bilir. ALLAH bilir. Yalnız və yalnız ALLAH. Hər şeyi tək bir o bilir. Rektorla sabahkı görüşdən də agahdı. Rektorun nə deyəcəyini də dəqiq bilir. Məsələnin elə, ya belə həll olunacağından dolayı Kərimin qızının gələcək taleyindən də xəbərdardı əlbəttə... İlahi, sındırma məni, türklər demiş, qırma — deyə Kərim allaha yalvarırdı — elə et ki, istədiyim baş tutsun. Yoxsa mən Bakıya, evimə, aləmin yanına («fərsiz», «aciz», «avara»), iş yerimə, («eşitdin də hərif əli ətəyindən uzun qayıdıb») necə dönəcəm? Javabı məchul olan bu sual beynində nəbz kimi döyünürdü, bu sorğunun cavabını yalnız Allah bilirdi və Kərimin allaha paxıllığı tuturdu. Həm paxıllıq edirdi Allaha — deməli onun varlığına da yüzə yüz inanırdı, həm mərhəmət umurdu ondan, həm də bir az qorxurdu. Az, lap azacıq qorxurdu, çünki Allahın qarşısında heç bir günahı, heç bir pis əməli üz qaraldan ayıb işi yoxdu, Allah ədalətlidirsə hər şeyi cikinə-bikinə qədər bilirsə, Kərimin tərcümeyi-halını yaxşılıq, pislik anketini əməlli başlı araşdırıb. Vapur indi Asiya tərəfinə yaxın üzürdü. Kərim sahil boyu sıralanmış bir-birindən yaraşıqlı gözəl evləri, villaları aydın görürdü. İki ya üç mərtəbəli xurmani binaların hərəsi bir rəngdə, bir biçimdə idi, bir-birinə bənzəməyən memarlıq layihələriylə bir-birindən fərqlənən tikinti materialları ilə inşa edilmişdilər. Boğaz içinə çıxan eyvanlarının altında çoxusunun motorlu qayıqları, bəzilərininsə yaxtaları vardı. Yaxtaların ala işıq kayutlarından sulara işıq zolaqları süzülürdü, dənizin üzündə, ayın ziyasında gümüşü düyməciklər sayrışırdı. Kərim bu villaların içəri aləmini də təsəvvür edirdi. — televiziya ekranlarında, rəngbərəng jurnallarda çox görmüşdü belə zəngin dizaynerləri. Villaların — evlərin içi yumşaq mebellə, xalılarla döşənmişdi, həyətlərində cənnət bağı kimi bağçaları, hovuzları vardı. Uzaqdan komanda aləti — rele ilə açılan qarajlarının içində iki ya üç lüks avtoları vardı, həyətdə ayrıca fin hamamları — saunaları, tennis kortları, zirzəmidə içki ambarları, birinci mərtəbədə bilyard otaqları, meydan boyda qəbul salonları, çeşid-çeşid süstlənmiş güzgülü barları, damda, soryarilərdə özlərini günəşə verən bikinili, nərmə-nazik xanımları dünyanın bütün telestansiyalarını tutmaq üçün nəhəng boşqab — antennaları vardı. Bu villaların sahibləri gündüzlərini göydələn holdinqlərin yüksək mərtəbələrində işgüzar adamlarla ünsiyyətdə, kompüterlərlə, fakslarla, kosmik əlaqəli cib telefonlarıyla, ən uzaq şəhərlərlə bağlanmış ofislərində mənfəətli danışıqlarda keçiridilər, avtomabillərinin içindəcə Nyu-Yorka, Sinqapura, Rio-de Ceneyroya telefon edirdilər. Axşamlarını yaxtalarda, bahalı restoranlarda, zəngin ziyafətlərdə, gecələrini kazinolarda, nayt-barlarda, dekolteli, cəvahiratlı, ətirlənmiş, süslənmiş qadınların əhatəsində, qışlarını ulu dağda, kayaklı1, əyləncələrlə, idmanla, yaylarını Antalya çimərliklərində, dalğıclar, qəvvaslar klublarında keçirir, dənizaltı ova çıxış, su xizəklərində gəzir, qolf oynayır, bilyard oynayır, cıdırlarda oynayır, qumarxanalarda oynayır, dansinqlərdə oynayır, oynayır, oynayırdılar. İstanbulun, Ankaranın gecəqondularında da insanlar yaşayırdı. Mil, Muğan düzlərini qaçqın çadırlarında da. Nəsil-nəsil sahil parapetləri qoyub bir nimdaş kilimin üstündə dünyaya gəlib ömür sürüb, doğub-törəyib ölənlər də insan idi. Dənizdə qayığın içində yaşayanlar, sübh o başdan gün çırtlayanda gözlərini açıb suya tor atanlar, arvad-uşaqla bütün ömrünü bu balıqçı qayığının içində keçirən, ayla, ulduzla, yatıb duranlar da insandır. Allahın haqq-hesab kitabı nədən belə nataraz bölünmüşdü və onun — Kərimin yeri hara daha yaxın idi? Daha doğrusu hardan daha uzaq idi — Beş ulduzlu otellərdənmi, gecəqondulardanmı? Ya hər ikisi göydəki ulduzlar qədər uzaq idi ondan? Məmləkətmi, yıldızlarmı Gəncliyimmi daha uzaq Qayınların arasında Bir pəncərə-sarı-sıcaq. Bəs onu, Kərimi çağıran sarı, sıcaq pəncərənin istisi, işığı hardan gəlirdi? Bakıdan? İstanbuldan? Şuşadan? «Yeddi tepeli şeherimde burakdım qönçe gülümü». Yeddi təpəli şəhərində — İstanbulda itirmişdi gülünü Nazim. «Nə ölümdən qorxmaq ayı Nə də düşünmək ölümü» Kapitalizm cəhənnəmindən canını qurtarıb, kommunizm cənnətinə gəlmiş Nazim də kommunizm cənnətinin göbəyində — Moskvada həsrətdən özü demiş «gəbəriyordu» Mühacirlik ölümdən betər, Ah gülüm, ah gülüm Məmməd Əmin də Kommunizm cəhənnəmindən qurturub kopitalizm cənnətinə qovuşmuşdu və dilində «Azərbaycan», «Azərbaycan» kəlmələriylə can verirdi. —Çay, çay saleb, simit. Mərmərədən əsən rüzgar xeyli şiddətlənmişdi, bütün göyərtədəkilər qaçıb içərilərə doluşmuşdular. Göyərtədə Kərim yalqız qalmışdı, boynuna həsir zənbil keçirmiş vapor satıcısının keşidli təklifləri də ancaq ona aid idi. —Çay, çay, çay istəyən varmı? Saleb, simit... Kərim başını buladı: —Təşəkkür edirəm, istəməm. Satıcı getdi və göyərtə tamam boşaldı. Əməlli başlı soyuq idi. Kərim üşüyürdü, həm də acımışdı. Elə bil bir saat bundan əvvəl nahar eləməmişdi heç. Nahaq o dönər kababı axıracan yemədi. İndi də satıcının təklifini nahaq rədd etdi: heç olmasa simitlə — bubliklə qurdunu öldürərdi. Dalğaqıranın üstündə cərgəylə düzülmüş martı quşları da elə bil üşüyürdü, büzüşüb bir-biririnə qısılmışdılar. Bu büzüşmüş quşlar, mayakların, buyların, gəmilərin, uzaq evlərin soyuq, namehriban işıqları, vapurun ləngəri elə bil hansısa bir filmin kadrları idi və Kərim bu filmin iştirakçısı yox, seyrçisi idi, nədən bu filmi seçdiyini əməlli-başlı anlamayan seyrçisi: «Doğrudan da nə itim azıb mənim burda — yorğun-arğın, yarıac, pulsuz, hər şeydən bıkıb usanmış, min bir qayğıdan tıx deyincə doymuş, ahıl bir kişi, nə idi belə təzə bir dolanışığın sevdasına uyub gəlmişdi bura? Niyə hədər keçmiş ömrünün bu son qısa kəsimini də boşuna xərcləmək istəyirdi? Niyə ömür boyu həmişə kiməsə borclu olduğunu düşünə-düşünə yaşadı? Və bu borcdan nə zaman qurulacaqdı? Kimə borcluydu ki? Hamıyamı? Nə vaxtacan özünü aldadacaqdı ki, hələ hər şey qabaqdadır, yaxud heç olmasa irəlidə nə isə, nə isə var? Heç nə yoxdu qabaqda. Arxada da heç nə olmadığı kimi... puç yaşanmış bir ömrün yükü vardı belində, belini əymişdi... Vəssalam, şüttamam. ...və hətta bu mənasız həyatı belə kinolenti kimi geriyə fırladıb bir də yenidən yaşamaq mümkün deyildi. Bir fərziyə də var axı. Guya bu həyat bitəndən sonra, onun son daş qapısının — məzarın dalında, başqa, yeni bir həyat başlanır. Amma o həyatda — əgər o varsa — burdakı ömrün yaddaşı qalacaqmı — bu İstanbul axşamının, Mərmərədən əsən bu ruzgarın, «bura Yəməndir» mahnısının, Qara dənizdən Ağ dənizə yollanan bu iri, bəyaz gəminin, Qırx qız yaylağında duman içindən sehrli nağıl kimi, xəyal kimi görünən motal papaqlı çobanların siluetinin, Kür səfərində qayıqlarının burnunda yuva quran, Səlyandan Sabirabadacan onlarla gedən quşun, anasının oxuduğu «Laçın» mahnısının, atasının yalqızlığının, anlanılmamaq dərdinin, Buzovnada, bağda bir budağı qara, bir budağı ağ tut gətirən ağacın xatirələri, Yasəmən Qumralın səsi — yaddaşında ora-bura vurnuxan, bir-birini itələyən anımların, sözlərin, səslərin tünlüyünü qoruyub saxlaya biləcəkmi hafizəsində — O TAYDAKI hafizəsində? Bu dünyadan o biri dünyaya aparılası yeganə sərvət — yaddaşıydı, yaddaşının dəyərləri idi. Əgər yaşadığın ömür hafizəsindən silinəcəksə, atılacaqsa, unudulub itəcəksə deməli həyatın davam etmir, yenidən yaşamağa başlayırsan, sıfırdan. Bu isə tamam başqa bir şeydi. Yoxluqla başlayıb, yoxluqla bitən bir şey. Bir də təzədən başlamaq bu mənasız süjeti? Dəyərmi? Yaşadıq, gördük... Uşaqlıqda Kərim haçansa öləcəyinə uzun zaman heç cür inana bilmirdi. «Mən böyüyəndə elə bir dərman tapılacaq ki, insanlar ölməyəcək». Ölümsüzlüyünə ən böyük inam ondan doğurdu ki, düşünürdü: axı necə ola bilər, mən olmayım? Yaşayıram, görürəm, eşidirəm, bir gün bunlar hamısı yox olacaq? Axı bu necə ola bilər? Mən özüm harda olacam bəs? Bu sadəlövh nikbinliyə bir gün eyni cürə sadə, amma dəhşətli bir fikir son qoydu: Yaxşı, sən dünyaya gəlməmişdən harda idin? Heçlikdə. Atanla anan təsadüfən rastlaşmasaydılar, bir-birlərini bəyənməsəydilər, aralarında istək oyanmasaydı — heç olmayacandın da. Ana bətnində yaranıb dünyaya gələnəcən də səninçün heç nə yox idi... Nə adamlar, nə küçələr, nə ağaclar, nə ulduzları salxım-salxım sallanmış bu göy qübbəsi... Eyni cür də olacaq — sən öləndən sonra; səninçün nə göy qalacaq, nə dəniz, nə insanlar. Yalnız boşluq, boşluq, zifiri qaranlıq, yoxluq. Gəmi sahilə yan aldı. Yoğun dəniz kəndirini sahilə bərkidirdilər. Nə qədər qalıb görəsən, nə qədər qalıb sona — heçliyə, boşluğa, yoxluğa. Hamlet demişkən: «Sonrası — sükut». Əşi, nə üzürsən özünü, nə olur-olsun. «Rektorla söhbət alınmasa, saqqızını oğlurlaya bilməsəm, razı sala bilməsəm, qayıdacam geri. Dedi-qodu edəcəklər — beş gün, on gün, bir ay sonra hər şey unudulub gedəcək. Jehiz məsələsinə də birtəhər əncam çəkərik. Bütün insanlar necə ərə gedir, evlənir, hamı mənim kimi ürəyinin yağını yemir ki... canıma cəfa basıb bir pullu kəmsavada yox, on pullu kəmsavada dissertasiyalar yazaram, varımızı-yoxumuzu satarıq — evdə ən qiymətli şey atamdan qalma və özümün yığdığım kitablardır, onları da sataram, daha nəyimə lazım olacaq? Daha nə qalıb ki, axıra?... Sədyardan üç-dörd il müddətinə borc alaram. Bu çıxış yollarının nə ağrı, nə çətini, dözülməzi idi və bəlkə də mümkünsüz idi. Amma bundan betəri də vardı, nə qədər fikrindən qovmaq istəsə də, ehtiyat variant kimi bunu da tutmuşdu zehnində. Fikirlərində, hər yerdən əli üzüləndə qərarlaşdırırdı da: bəd başına Sədyardan xahiş edərəm, hər şeyi açaram ona, yəni onsuz da vəziyyətimdən agahdır. Bəli, xahiş edərəm, məni qəbula salsın və bir dəfə, bircə dəfə şeytanın qıçını sındırıb mən də o arvad tualetinin yanına gedən yekaqarınlardan birinin qulağını kəsərəm, alışqanım olsa da, bir dəfə də mən kibrit istəyərəm. Hava lap qaranlıq idi. Amma Kərim qaranlıqda da hiss elədi ki, üzü pörtüb, qulaqları yanır. Fikirlərinin xəcaləti idi — üzünü qızardan? Sədyar əlbəttə onu başa düşəcəkdi. Kərim elə gəlirdi ki, belə söhbət baş tutsa Sədyar hətta sevinəcəkdi. Sədyar kimi adamlar dünyada heç bir insanın sonunacan təmiz, ləkəsiz qalacağına inanmırlar. Geci-tezi var — deyə düşünürlər. Və düşündükləri gec-tez təsdiq olanda sevinirlər. Elə bir öz vicdanları üçün də bir təsəlli tapırlar. «Bəs necə? Mən deyərdim də... Əşi əlbəttə... Axır-əvvəl... Yazıq neyləsin axı... Hə də, əlbəttə, başa düşürəm. Hər şeyi başa düşürəm, amma Kərim daha sən də, sənin Qiyas dostun da özünüzü vicdan mücəssəməsi kimi aparmayın, hamıya pis gözlə baxmayın... Hamımız insanıq, hərənin bir səviyyədə ehtiyacı var, — insan çiy süd əmib... Hələ onu demirəm ki, südün qiyməti də günü-gündən bahalaşır, ha, ha, ha... Qud bay, əzizim, ay, oy, brat». Bir dəfə, bircə dəfə mən də büdrəsəm, dünya dağılmaz ki... Yəni allah günahımdan keçməz? Axı allah hər şeyi görür. Hər şeyi məndən yaxşı bilir... — Efendim, inmiyormusunuz? — gəmi xidmətçisi idi. Vapur çoxdan sahilə yal almışdı, bütün sərnişinlər gəmini tərk etmişdilər, tək bir Kərim qalmışdı. —Mən geri dönəcəyəm. —Vapurdan inib yenidən bilet almanız gerekiyor, efendim. Kərim belə də etdi. Avropa sahilinə dönüb iskələdən çıxanda otelə qədər getməyə heç taqəti qalmamışdı. Ürəyi də arabir iynə-iynə sancırdı. Qabaq şüşəsinin üstündə «Taksim» yazılmış nimdaş, sınıq-salxaq dolmuşu görüb əl qaldırdı, mindi. Ankarada da bir neçə dəfə dolmuşa minmişdi. Bir müşahidəsi burda da təsdiq olunurdu: nədənsə dolmuşa minənlər heç vaxt bir-biriylə danışmırdılar, təmasda olmurdular. Avtobusda, tramvayda sərnişinlər bir-biriylə ünsiyyətdə olur, danışır, zarafatlaşır ya mübahisə edirdilər. Dolmuşlar isə axıracan dolsalar da — qabaqda sürücüdən başqa iki nəfər, üç nəfər ikinci sırada, üç nəfər dal sırada — sərnişinlər yalnız səssizcə yol parasını sürücüyə ötürür, artığını geri alır və susur, susurdular. Lap hüzr yerində ölümün ilk saatlarında olduğu kimi. Dolmuş «Taksim»də, Atatürk Kültür Mərkəzinin sağ tərəfində dayandı. Kərim otelinə tərəf getdi. Sağ əldəki bağda oleandrlar çiçək açmışdı, ətirləri qazonlarda təzəcə çalınmış otların ətrinə qarışır, adamı məst edirdi. Mayısdan gözəl, ətirli ay varmı? Bu ətirlərin vəd etdiyi səadət, bəxtyarlıq nə qədər yaxın və nə qədər uzaq idi. Otel bomboşdu. İns-cins yoxdu. İnzibatçı da yerində deyildi, hansı otağın açarını istəyirsən götür get aç. Kərim təbii ki, öz nömrəsinin açarını götürdü. Lift birinci mərtəbədə idi, qapısı da açıqdı. Beşinci mərtəbənin düyməsini basdı... Otağına girəndə nömrənin kəsif, boğuq havası ürəyini bulandırdı. Pəncərəsi də yox idi ki, açsın. Bir müddət qapını açıq qoydu, amma bu otağın havasına təsir etmədi, çünki dəhlizin özünün də havası nəm idi, rütubətli idi, elə bil otağın da, dəhlizin də bütün divarlarını kif basmışdı. Kərim qapını örtdü, əl-üzünü yudu, soyundu. Otaqda indi bircə kətil vardı, elə bil çox matah şey imiş, ikinci kətili aparmışdılar. Dəqiq yadındaydı ki, bayaq iki kətil vardı. Deməli Kərim olmayanda otağa giriblərmiş. Görəsən dolabdakı pal-paltarı yığışdırıblarmı? Dolabın qapısını açdı. Bayaqkı paltarlar cabeca yerində idi, nimdaş kostyumlar — boz, sarımtıl, zolaq, zolaq, dama-dama, boynu qərtmək bağlamış, yaxası köhnəlikdən parlayıb işıldayan qara pencəklər, ləkəli plaş, dirsəyi süzülmüş ratin palto, həsir və fetr şlyapalar, qara makasin, kəmərcikli qara çəkmə, bağları açıq mixəyi uzunboğaz çəkmə, hətta sürtülmüş gecə məstləri, üç-dörd köynək — rəngi solmuş kovboy köynəyi, haçansa bəyaz olmuş qısa qollu köynək, ucuz yun pulover, düyməsiz cempr... Bir neçə ala-bəzək və saya qalstuk... Kərim çəkmələrini, corablarını çıxartdı, əynindəkiləri soyundu, paltarlardan birinin üstünə asmaq məcburiyyətindəydi, özgə şeylərindən bir az iyrənsə, çimçinsə də... Amma birdən gördü ki, arada bir asqılıq boşdu, üstündən heç nə asılmayıb, şalvarını, pencəyini, köynəyini, papağını asdı. Qalstuku yox idi. Qıraqları döşəyinin altına qatlanıb pərçim olmuş yorğanı döşəkdən ayırdı, işığı söndürüb yatağına girdi və dərhal yuxuya getdi. ***
Yuxudan qəfil ayıldı. Ürəyinin ağrısına ayıldı. Həm də bu əvvəlki kimi ani iynə-iynə sancılardan deyildi, elə bil kimsə onun ürəyini öz ovcunun içinə alıb bərk-bərk sıxırdı, ağrısı kürəyinə, çiyninə, qollarına-dirsəyinəcən – bütün bədəninə verirdi. Kərim sağ əlini çətinliklə qaldırıb alnına çəkdi – tər basmışdı alnını. Ağrının amansız şiddətindən başqa qəflətən elə köməksizlik, acizlik hissi keçirdi ki, qışqırmaq, imdada çağırmaq istədi, amma dəhşətlə dərk etdi — çağırmağa səsi də qalmayıb. Dərhal daha dəhşətli bir fikir çuğladı beynini – bəlkə infarkt olmuşam, onda dura da bilməyəcəyəm, dursam ürəyim qopub düşəcək. Əlinin altında da nə telefon, nə bir zəng düyməsi. Dikəlib durmağa cəhd göstərdi, ağrı elə tutdu ki, yerindəcə hərəkətsiz qaldı, arxası üstə yatağa sərildi, daha qalxmağa təşəbbüs eləmədi. Halından necə xəbər tutacaqlar? Olsa-olsa sabah səhər, ya günorta xidmətçi otağı yığışdırmağa gəldi bəlkə. Amma heç buna da güman yox idi — deyəsən heç bu otağı yığışdırmırdılar da... Yığışdırsaydılar bu qədər pal-paltar qalmazdı dalabda...Aman allah, bu nə ağrıdır belə, adamın ağlını aparır başından.... Sabaha bu ağrı keçməsə necə gedəcək rektorun yanına, getməsə işləri necə olacaq? Taxta-tuxtanı nə pula alacaq? Anonim dissertasiyalar yazmaq üçün on nəfər pullu kəmsavadı hardan tapacaq? Yoxsa doğrudan da kibrit istəməli olacaq tələbələrindən? Sən zarafat elə... Heç zarafatın yeridir... Aman ay allah, bu nə ağrıdır belə, əşi cəhənnəm olsun rektor da, taxta-tuxta da, kibrit də, bircə bu ağrı kəsəydi... İlahi adamın ağlı başından çıxır, yəni doğrudan infarkt olmuşam? Bəs necə olacaq, ay allah, sənə qurban olum? Burdan kim aparacaq məni, hara, hansı xəstəxanaya, lap mikroinfarktdırsa, işemiyadısa, azı bir ay hərəkətsiz yatmalıyam. Dərman, həkim... Kim müalicə edəcək məni, kim xidmət edəcək, hansı pula? Sədyar eşitsə gələr görəsən bura? Qayğımı götürər üstünə? Sabah yox o biri gün Sədyar mütləq Bakıya uçmalıdır. Məruzəsi var. Bir yerdə uçmalıydıq... Hər halda özü gələ bilməsə də məni bir adama tapşırar, evdəkiləri də bir bəhanəylə sakitləşdirər. Burda qalmağımın da xərcini çəkər yəqin. Nə yaxşı ki, Sədyarın belə imkanı var, pulu var, hansı yolla qazanıb qazansın, halal xoşu olsun, əliaçıqdır, dostu darda qoyan deyil... Yaxşı ki, tərsliyə, höcətə uyub Sədyarla aranı vurmamışam. Sədyar bunu bilir, odur ki, halaldan-haramdan söz düşəndə zarafata salıb Poladın mahnısını zümzümə edir: sən eləsən, mən belə. Mən eləyəm, sən belə. Aman allah, lap mahnı yeridir, ürəyim partlayır, sözün hərfi mənasında partlayır, çatlayır, yox, partlamır, çatlamır, sıxılır, sıxılıb yumaq olur, bir əlcə yumaq, elə bil dəmir məngənəyə pərçim olub, elə bil indicə qırılıb düşəcək. Hələ kürəyimin, çiynimin ağrısı... qolum... ay allah... Axı ola bilməz, ola bilməz ki, başıma bir iş gəlsin, qız yazığın xeyir işi necə olacaq? Nə qədər təxirə salınacaq? Sonrası necə olacaq. Bəlkə heç toyunu görə bilmədim. Şuşanı bir də görə bilməyəcəm. İnfarktla o yüksəkliyə qalxa bilərəm — bir gün ora qalxmaq imkanımız olsa da... Bu nə müsibətdir, başıma gəldi, ay allah. Orda pəncəyimin cibində validol var, nə ağılnan onu yanıma qoymadım, indi necə durub götürüm, bir də bu ağrı heç validolluq ağrıya oxşamır. Validolun pəncəyin hansı cibində olduğunu yadına salmaq istədi, pəncəyini hara asdığını düşündü, dolabın içini xatırladı, elə bil dolabın üstü ləkə-ləkə güzgü olan qapısının ardından orda asılmış pal-paltarları bir-bir gördü və həmin andaca dəhşətli ağrı içində dəhşətli bir həqiqəti dərk etdi: ÖLÜRDÜ. Bu otel odasında sona yetirdi əlli səkkiz illik ömür sərgüzəşti. Bir neçə dəqiqə, ən çoxu bir neçə saat qalırdı SONA, təklik, aşinasızlıq, səssizlik içində gələcək SONA. Və qısa müddətdən sonra nə rektorla görüş qalacaqdı, nə Behicə xanımla höcəti... Bu an Behicə xanıma qarşı heç bir kini-küdurəti yoxdu. Hətta yaman yazığı gəlirdi Behicə xanıma, ağlamağı tuturdu onu düşündükcə — Behicə xanımın yalqızlığını, nakam bacısının şikəst uşağını böyütməsini, həyatının tək bir lüksünü, kefini, ləzzətini — İstanbuldan Ankaraya qatarla gedib-qayıtmasını xatırlayıb qəhərləndi. Lətifə gəlib durmuşdu gözlərinin qabağında — qarlı Xocalı meşəsində ölü körpəsinin əllərindən tikanları bircə-bircə çıxaran ana... ...və bilirdi, qəti bilirdi ki, bütün bunların hamısı bir azdan sonra olmayacaq, yaddaşında qalmayacaq və yaddaşının özü də olmayacaq... ...və başqa qəribə bir vəhy gəlmişdi ona, fəhimlə duymuşdu bu otağın sirrini: bu otağı tərəddüdlə təklif edən, ona, Kərimə zənnən baxıb münasib müştəri olub-olmadığını təyin etməyə çalışan inzibatçının müəmmalı davranışın — hər şey aydın idi indi ona. Bu otel odasına Kərim kimi uğursuz insanlar ölmək üçün gəlirdi. Bu odaya ÖLƏSİ, ölümə məhkum olunmuş insanlar özləri də bilmədən öz ayaqlarıyla gəlib çıxırdılar. Tale, qismət gətirirdi onları bura və dolabdakı paltarlar da müxtəlif zamanlarda, müxtəlif aylarda, illərdə bu odada can verən kimsəsizlərin soxaları idi – bu dünyada qoyub getdikləri son izləri... ...və indi onların arasında Kərimin, filologiya elmləri namizədi Kərim Əsgəroğlunun da son izi – boz şalvarı, göy pencəyi, qəhvəyi köynəyi, qara papağı və qara corabları qalacaqdı. Bir də çəkmələri... çəkmələr heç mənim də deyil, Sədyarındır. Çəkmələr... Sədyarın çəkmələri haqqında fikir Kərimin bu dünyaya axırıncı fikiri oldu və dözülməz ağrının son həmləsi ürəyini həmişəlik dayandırmaqdan bir neçə an qabaq şüurunu söndürüb əbədi zülmətə qərq elədi. ***
1993-1994 | |
| Baxış: 868 | |
| Bütün rəylər: 0 | |
