Əsas » Məqalə » Azərbaycan ədəbiyyatı

Məmməd Araz-SEÇİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ-CİLD 1-3
  
DOSTLUQDAN YAZIRAM...


    - Bilirsən, təzə bir əsər yazıram,
    Eh, nələr düşünüb, nələr yazıram...

    Hər sözü incidir, hər sözü haqdır,
    Adamı göylərə qaldıracaqdır.
    Həyatı mənim tək duyanlar gərək!
    Dostluqdan yazıram... nə olur... görək...
     "Dostluqdan...” dedikdə danışmadım mən,
    Onun öz aləmi keçdi gözümdən:
     "Ömründə heç kimə dost olmayan kəs
    Hansı bir dostluqdan əsər yazır bəs?”
1960
KÖÇƏRİ QUŞLAR

    Elə ki, yay ötüşür,
    Payız gəlir, qış gəlir;
    Lənkəran qoruğuna
    Qatar-qatar quş gəlir.
    Qışı baharla keçən
    Bu yerimi sevirlər.
    Nə xoşbəxtəm, quşlar da
    Xəzərimi sevirlər!
    Dillən, danış, Xəzərim,
    Söylə, bu nə axındır?
    Bəlkə xəzrinin dili
    Quş dilinə yaxındır?
    Meşələrin dilini,
    Ləpələrin dilini
    Mənə ver, mən soruşum,
    Deyim: - Danış, ay quşum,
    Danış hansı ölkədən,
    Hansı eldən gəlmisiz?
    Alpdan, Anadoludan,
    Yoxsa Nildən gəlmisiz?
    Soyuqdan qaçmısınız,
    Ya istidən, a quşlar?!
    Gəlin, sizə Vətənim
    Olsun vətən, a quşlar!
    Hansı fəsli sevsəniz
    Bağışlayaram sizə,
    Bağımda, eyvanımda
    Yuva quraram sizə...
    Şah dağına uçun siz
    İstəsəniz yayda qar,
    Qış qızılgül desəniz
    Lənkəranda tapılar.
    Burda dağ görərsiniz
    Bənzəmir heç bir dağa -
    Ömrü boyu uçun siz
    Zirvəsinə çatmağa.
    Sizə düz bağışlaram:
    Qoynuna köçmək üçün,
    Bir qanad azlıq edər
    Birbaşa keçmək üçün.
    Qəlbimi ev eylərəm
    Torpağımı sevənə;
    Fikrim tək dünya gəzib,
    Bura qayıdın yenə.
1960

ARAZ YADIMA DÜŞÜB

 

Dostum Söhrab Tahirə



    Bir gözümdə sevinc var,
    Bir gözümdə qəm yaşı;
    Yanar səhra kimiyəm,
    Nəğmə bahar yağışım...
    Oxu, bir aram-aram,
    Oxu, bir həzin-həzin,
    Oxu, çöllər uyusun,
    Oxu, dağlar titrəsin...
    Araz yadıma düşüb,
    Hər teli min havalı
    O saz yadıma düşüb!

    Sahilində küləklər
    Gəzməyib mənim qədər.
    Sularında ördəklər
    Üzməyib mənim qədər.
    Qayasına baş qoyum,
    Saçımı dalğa yusun,
    Körpə kimi uyuyum
    Səsiylə dalğasının...
    Araz yadıma düşüb,
    Hər teli min havalı
    O saz yadıma düşüb!
    Hanı balıq tutduğum?..
    Batıb qarmağım onda.
    Yoxsa o zaman itdi
    Uşaqlıq çağım onda.
    Bilirəm, o illərə
    Qayıtmaram bir də mən.
    İlk eşqimin sirrini
    Bir o bilir, bir də mən...
    Araz yadıma düşüb,
    Mizrab vur tellərinə
    O saz yadıma düşüb!

    Oxu, çıxım sahilə
    Kəhkəşan qucağında
    Gəzim Araz sinəmdə,
    Naxçıvan qucağımda.
    Uzansın Moskva çay
    Bir qolum kimi bu dəm:
    Mən onunla Xəzərdə
    Araza əl verərəm.
    Araz yadıma düşüb!
    Araz yadıma düşüb!
Moskva, noyabr 1960

İLK EŞQİM, İLK ƏSƏRİM



    Əsərimi bitirmişəm,
    Gəlin gedək evimə siz.
    Onu həmdəm gətirmişəm,
    Bəsdir tənha dediyiniz!
    Onun özü yoxdur artıq...
    Yadımdadır nişanlandıq,
    Üç gün ötdü dava düşdü...
    O, heç bizə gəlməmişdi;
    Gəlməyəcək heç bir zaman!
    Taleyimə, bəxtimə bax -
    O ilk dəfə qapımızdan
    Heykəl kimi girdi ancaq.
    Heykəl dedim! İnsan kimi
    Gülür gözü səhər-axşam.
    Mən sevirəm, mən eşqimin
    Heykəlini yaratmışam!
    Torpaq üstə daşa dönən
    Bir insana can vermişəm.
    Qanı donan qəlbinə mən
    Öz qəlbimdən qan vermişəm.
    Dili yoxdur, sual versən
    Baxışları danışacaq.
    Gözlərində: "Dirilsəm mən
    Vətən yenə: öl söyləsə -
    Yenə ölləm, yaşa, Vətən!
    Kəlmələri alışacaq.
    Bir an onsuz deyib gülsəm,
    Tez tökər qaşqabağını,
    Gündə yüz yol isidirəm
    Onun soyuq dodağını.
    Gözlərimdə yaş olarsa,
    Gözü nəmli görünər o.
    Bir gün evdə tək qalarsa,
    O gün qəmli görünər o.
    Mən adi bir heykəltəraş,
    Qələmim - əl, vərəqim - daş...
    Deməyin ki, biganəsən
    Sən məhəbbət dünyasına.
    Məhəbbətlə ilk dəfə mən
    Gəldim sənət dünyasına.
    Danışmağa gəlmir dilim,
    Qəlbimə od doldu mənim;
    Nakam ölən ilk sevgilim
    İlk əsərim oldu mənim...
1961

NECƏ UNUDUM SƏNİ...



    Baxıram ev-eşik boşdur elə bil,
    Səninlə varım da, yoxum da gedib.
    Bir ürəyim deyil, bir canım deyil,
    Dincliyim də gedib, yuxum da gedib.

    Bir anlıq dincəlim, yuxlayım deyə
    Bircə əlacım var - unutmaq səni!
    Ot kimi, su kimi bilmirəm niyə
    Hər yerdə yaradıb bu torpaq səni.

    Səyyah oluramsa, göz işlədikcə
    Əvvəli, sonu yox bir düz olursan.
    Mən səni gecələr unutsam, - gecə,
    Gündüzlər unutsam, - gündüz olursan.

    Dağlara çıxıram şimşəklər sənsən,
    Saçımı dağıdan küləklər sənsən.
    Bəlkə də bir simli iki sazıq biz,
    Sən qansan, mən ürək, ayrılmazıq biz.

    Qoy bir an ürəyim rahat döyünsün,
    Bu qədər insafsız olmaz ki, adam!
    Yox, səni bir anlıq unutmaq üçün
    Özümü bir yolluq unutmalıyam...
1961

SƏNDƏN AYRI...



    Gözəllər aşiqi az olmamışam,
    Hamısı yan keçir indi yanımdan;
    Görünür qızların qəlbindən tamam -
    Mənə məhəbbəti oğurlamısan...
1961

OXU, MOLDAVAN QIZI



    Nə yaxşı qonşu olduq,
    De, gülüm, aram-aram...
    Evsiz yaşasam belə
    Nəğməsiz yaşamaram;
    Oxu, moldavan qızı!

    Qəlbindən keçənləri
    Nəğmələrin danışdı.
    Dnestr ürəyimə
    Axıb, Kürə qarışdı;
    Oxu, moldavan qızı!

    Səsin Karpat küləyi,
    Gözün Kodrı üzümü.
    Buzovna bağlarında
    Hiss elədim özümü;
    Oxu, moldavan qızı!

    Dilini bilmirəm mən,
    Dil nəyimə gərəkdir...
    Ən gözəl nəğmələrə
    Tərcüməçi ürəkdir;
    Oxu, moldavan qızı!
1960

HƏZİ BURDA DOĞULUB!



    Dedim, bu nə axındır
    Kiçik bir evə sarı.
    Ağsaçlı bir qadının
    Titrədi dodaqları:
          - Həzi burda doğulub!

    Onu andım, göy dəniz
    Elə dalğalandı ki...
    Keçən bulud karvanı
    Göylərdə dayandı ki,
         - Həzi burda doğulub!

    Onun adı dilimdə
    Bağa girdim: gül açdı.
    Qoca palıd baş əydi,
    Dilsiz çinar dil açdı:
         - Həzi burda doğulub!

    Gözlərdə sevinc duydum,
    Dedilər ki, bu, odur!
    Sahil boyu şamlar da
    Ürəyinin odudur,
         - Həzi burda doğulub!

    Sanki Qafqaz küləyi
    Dolandı Avropada:
    Dünyanın ürəyindən
    Gəldi bu səs, bu səda:
         - Həzi burda doğulub!
1961

ŞİMAL QIŞI



    Hələ ayrılmamış Araz çayının
    İlıq yaz nəfəsli nəğmələrindən,
    Təbiət önümdə Cənub yayını
    Sanki tərs üzünə çevirdi birdən...

    Geydi qar donunu gün donlu səhər,
    Tikanlı ayaz da nəfəsi oldu.
    Bığlarıma qonan buz mirvarilər
    Şaxtanın birinci töhfəsi oldu.

    Adamlar sevindi; elə bil qarı
    Geydilər bir isti yun köynək kimi.
    Gördüm qar üstündə gül uşaqları
    Çəmənə dağılan kəpənək kimi.

    Şamlar qış nəğməsi oxudu, bəli,
    Qızlar sürüşməyə səslədi məni.
    Üşüdüm deyəndə, bir rus gözəli
    Az qaldı gözündə gizlədə məni.

    Hər kimə əl verib, dost dedim, inan
    Evinə əbədi qonaq yarandım.
    Hər gözün məhəbbət qığılcımından
    Qəlbimdə bir sönməz ocaq yarandı.

    Burda məhəbbətlə isindi sinəm,
    Öpüşdü qışımla baharım mənim.
    Burda üşümərəm, yox, üşümərəm
    Buzdan biçilsə də paltarım mənim...

    Burdan işıq gedir səyyarələrə,
    Moskva dünyaya alov yayıbdır.
    Təbiət burada şaxtanı yerə,
    Odu ürəklərə bağışlayıbdır!
1960

MUĞANIN ŞİKAYƏTİ



    Bu düzləri düz keçin,
    Haraysız, səssiz keçin.
    Şirvanda ov gəzməyin,
    Mili tüfəngsiz keçin:
        Ceyran azalıb,
        Yaman azalıb!

    Güllə səsi gəldimi
    Güllə tək süzüb gedər.
    Bir şer sətri kimi
    Çöllərdən küsüb gedər...
        Ceyran azalıb,
        Yaman azalıb!

    Gözündə gözü qalan
    Bulaq da gileylənir.
    Qanıyla xal-xal olan
    Torpaq da gileylənir:
        Ceyran azalıb,
        Yaman azalıb!

    Belə gedərsə ancaq
    Gələn nəsillər sabah
    Ceyranı çöldə deyil,
    Muzeydə axtaracaq,
        Ceyran azalıb,
        Yaman azalıb!
1961

OYAT MƏNİ...



    Səhərlər yuxudan tez oyat məni,
    Qoyma axşamlar da tez yatım, ana!
    Bir qara daş bilər bu həyat məni
    Yuxularda keçsə həyatım, ana!

    Deyirsən az düşün, az işlə, çox yat,
    Gəl barı sən demə həkim deyəni.
    Necə düşünməyim, axı kainat
    Düşünən bir insan yaratmış məni...

    Yox, bir an zəhmətsiz vursa ürəyim
    Məni diri-diri tapşır məzara.
    Yuxuda mən kimə, nəyə gərəyəm,
    Orda gərək ollam qarışqalara.

    Boranlı gündə də, qarlı gündə də
    De mənə: - "oturma, dolan gəz” - ana.
    Yaralı bir pələng can üstündə də
    Dovşanın ömrünü istəməz, ana!

    Vətən torpağından söz alır sinəm,
    Gəzim çəməni mən, aşım dağı mən.
    Ana, istəmirəm, yox istəmirəm
    Yuxuda tapılan sağlamlığı mən...
1956

MƏN ARAZ ŞAİRİYƏM



    Mənə deyir birisi:
     "Çox yazırsan Arazdan.
    Nə bilim, gahdan quzu
    Gahdan aslan Arazdan”
    Neyləyim mən, neyləyim?!
    Qələm gəldi əlimə -
    Araz gəlir dilimə!
    Neyləyim mən, neyləyim?!
    Demişəm, bir də deyim:
    Sahilində küləklər
    Gəzməyib mənim qədər;
    Sularında ördəklər
    Üzməyib mənim qədər.
    Gündüzlər aynam olub,
    Gecələr laylam olub.
    Qamışından kəsilib
    Mənim çaldığım tütək.
    Mən ondan su içmişəm
    Anamdan süd əmən tək.
    Sudan çıxan balıq tək
    Ölərəm mən Arazsız.
    Tayı itmiş ceyran tək
    Mələrəm mən Arazsız.
    O mənim mürəkkəbim,
    Mən onun qələmiyəm.
    O mənim telli sazım,
    Mən onun Dilqəmiyəm,
    Yox, Araz deyəndə mən
    Yalnız çay düşünmürəm.
    O, tarixdir, baxıram:
    Ağlayır da, gülür də;
     "Avesta”nın külündən
    Bulanıqdır hələ də.
    Gözlərimi mikroskop
    Eləyib, hər damlaya
    Mən baxmaq istəyirəm.
    Mən yanan tariximi
    Oxumaq istəyirəm...
    Yox, Araz deyəndə mən
    Yalnız çay düşünmürəm!
    Mənim tək baxsan ona
    Deməzsən adi sudur.
    O, bir gəlin hörüyü,
    Bir uşaq yuxusudur.
    O, Qıratın yalmanı,
    Bozatın tərliyidir;
    Nənəmin ipəkliyi,
    Babamın sərtliyidir...
    O bu gün Muğanıma
    Uzanan yaşıl qolum.
    Bağıma ağ kəmərim,
    Dağıma işıq yolum...
    O, dilsiz çöllərimə
    Nəğməkar dilim mənim.
    Müqəddəs ellərimə
    Müqəddəs Nilim mənim.
    Hara getdi gedirəm,
    Getdim, gedir mənimlə.
    Sevinciyəm, qəmiyəm
    Sevincimlə, qəmimlə.
    O deyir, mən yazıram:
    Mən Arazın səsiyəm.
    Mən onun yatağıyam,
    Mən onun sahiliyəm,
    Mən onun ləpəsiyəm.
    Dağları yara-yara,
    Ən böyük dəryalara
    Dildə söz, əldə qələm,
    Onunla getməliyəm...
1961

İNSAN ÜRƏYİ



    Unudulmaz, görkəmli aktyorumuz
    Ələskər Ələkbərovun xatirəsinə

    Bir şair demişkən yel əsdi yaman,
    Başladı bir nəslin yarpaq tökümü.
    Qopdu bir ömür də öz budağından,
    Qopdu saralmamış bir yarpaq kimi.

    Əcəlin nə ağır qanunu varmış,
    Ölümün gülləsi dəydi hədəfə...
    Cavanşir qılıncı yerə qoyarmış,
    Vaqif də ölərmiş ikinci dəfə...

    Gör, kimi yıxarmış, ürəyə bir bax...
    O görkəm, o gövdə sanki dağ idi.
    Bəlkə də bircə gün Otello olmaq
    Onunçün əlli il yaşamaq idi...

    Fırtına duyardın qaşqabağından,
    Şəlalə kimiydi hər gülməyi də.
    Onun hisslərinə dözməzdi bir an
    Üç insan ömürlü fil ürəyi də.

    Eh, ürək... Yox, onun nə təqsiri var,
    Əsəblər üstündə yer salır insan.
    Yollar silkələnər, relslər qırılar
    Bir qəlbin yükünü qatara yığsan.

    Sən, həkim, adını soruşmamış gəl
    Öyrən ki, hər xəstən kimdir, nəçidir.
    Elə bil sənətkar hər şeydən əvvəl
    Ürək ağrısına abunəçidir.

    Ürəkdə ay doğur, günəş də batır,
    Göy qopur, ildırım çaxır ürəkdə.
    Tufan da hayqırır, sükut da yatır,
    Alov da, gurşad da yağır ürəkdə.

    Sev - ürək, duy - ürək, ağla-gül - ürək,
    Şairin gözü də ürəkdir bəzən.
    Ulduzlar göz olsun, nəyimə gərək
    Dünyanı ürəklə görə bilməsəm.

    Onunla keçirik hər imtahandan,
    Bir ordu deməkdir bəzən bir ürək.
    Bir şıltaq körpədən, bir nər cavandan
    Titrək bir qocaya çevrilir ürək...

    Sinəsi od tutsun soyuq məzarın,
    Sənət çiçəyimiz nə vaxtsız solur.
    Görünür ürəklə yaşayanların
    Elə ölümü də ürəkdən olur.
1963

MƏN SƏNİ TAPARAM...



    Mən bura gül-çiçək
    Dərməyə gəlmişdim,
    Nəğməmi nəğmənə
    Verməyə gəlmişdim,
    Uşaqlıq çağımı
    Görməyə gəlmişdim...
    Nə gördüm? -
    Gözənin yerində
    Bir çılpaq tala var;
    Bulağın yerində
    Bir quru çala var.
    Tək bircə qarışqa
    Yolundan savayı,
    Qırpbığın örtübdür
    Cığırı, dolayı...
    Ceyranın güzgüsü,
    Ovçunun bərəsi,
    Dərənin gözüydün,
        ay bulaq,
    Gecənin səsiydin,
        ay bulaq...
    Su itməz, bilirəm,
    Hardasa sən yenə
    Saçını sərmisən
    Bir dərə döşünə.
    Yüz yana qol atıb,
    Yüz yerdən sən axsan,
    Öz təzə yerində
    Ayrı bir bulaqsan.
    Mən burda bir zaman
    Dəyirman qurmuşam,
    Baldırğan gəmimi
    Suyunda yormuşam.
    Mən burda bir qızın
    Eşqilə yanardım.
    Mən səni qaynayan
    Bir ürək sanardım.
    O qız da suyunda
    Daranar, gedərdi.
    Xəyalım zülfünə
    Dolanar gedərdi...
    Sandım ki, səndə bir
    Nişanə qaıbdır...
    Gördüm ki, bulaq da
    Viranə qalıbdır.
    Bu nədir, o bulaq
        bəs hanı?
    Dedilər:
    Bir qəfil gurşadın
    Olmusan qurbanı.
    Gözünü lil tutub,
    Qum tutub, gil tutub.
    O kabab çəkənlər
    Dövrəndə hanı bəs?
    Hardadır onların
    Vicdanı, qanı bəs?
    Yüz dəfə, min dəfə
    İçiblər suyunu;
    Məst olmuş gözləri
    Gözündə yuyunub.
    Bircəsi gözünü
    Axtarsa, nə olar?
    Bir parça yer qazsa,
    Daş yarsa, nə olar?
    Mən səni dərədə
    Sükutdan soruşar,
    Gözləri dolan bir
    Buluddan soruşar,
    Gəzərəm, taparam.
    Dağ-daşı kökündən
    Üzərəm, taparam.
    Qolumdan, qıçımdan
    Bezərəm, taparam.
    Dərələr, gəzələr
    Görmədik desələr,
    Sinəmi qələmlə
    Qazaram, taparam,
    Adına bir şer
    Yazaram, taparam!
    Yazaram, taparam!
1962

DUMAN



    Gündüz gəzər, gecə gəzər,
    Nə dincələr, nə də bezər...
    Görən harda gecələyər,
    Görən harda yatar duman;
    Qanadıyla neçə dağı
    Bir-birinə çatar duman.

    Onudamı eşqin qəmi
    Dağ gəzdirər Məcnun kimi...
    Səyyah kimi səyyar olar,
    Şair kimi dalğın duman;
    Düzənlərdə yel qanadlı:
    Dərələrdə yorğun duman...

    Qalxar göyə, enər yerə,
    Gədiklərdən gədiklərə
    Hücum çəkər bir ordu tək,
    Hər hökmündə bir sirr olar.
    Dağa-daşa hökm eləyər,
    Güləklərə əsir olar...
1961

QƏBRİSTANA GEDƏN GƏLİN



    Hara belə, hara belə
    Bu geyimdə, bu libasda?
    Nə tapmısan büründüyün
    Qara şalda, qara yasda?
    Qəm nə vaxtdan çörək olub?!
    Ah çəkəndə sən dərindən -
    Deyirəm ki, bu saatca
    Yer qopacaq mehvərindən.
    Otuz yaşın ancaq olar,
    Yanında da bir qızın var:
    Gözlərində bir yaralı,
    Bir körpəcə ceyran qəmi!
    Ona belə tanıdırsan
    Nəşə dolu bu aləmi!
    Heç o körpə olmasaydı
    Bəlkə səni görməzdim mən.
    Qəbristanı ev etsən də
    Qeyri məna verməzdim mən.
    Hara belə? Qəbristana?
    Bu gedişin sonu varmı?
    Bəs, həyata gətirdiyin
    O körpəcik günahkarmı? -
    Oyun vaxtı, gülüş vaxtı,
    Bağ-bağçaya gediş vaxtı,
    Şəkillərə baxan günü,
    Telinə gül taxan günü
    Yanıb gedir:
    Gözlərinin həyat eşqi,
    Sevinc səsi donub gedir.
    - Mən demirəm unudasan
    Vaxtsız ölən ərini sən.
    Həyatın da, ölümün də
    Deyirəm bil yerini sən.
    Get qəbr üstə, get, nə olar;
    Vaxtında get!
    Göz yaşı yox, çiçək apar!
    Ərin qalxsa, söyləməzdi
    sənə ağla.
    Deyərdi ki, get yadigar
    Uşağımı yaxşı saxla!
    Get, sən ona heykəl qoydur,
    Özünə də ailə qur.
    Get bir daş qoy daş üstünə,
    Çıx dünyanın seyrinə bir,
    Axı həyat öz evindən
    Qəbristana yol deyildir...
1963

OXUCUYA MƏKTUB



    Uzaqdan uzağa xoşuna gəlsəm,
    Məni dindirməyə tələsmə hələ.
    Tanımaq istəsən məni, əzəl sən
    Tanış ol, bu kiçik nəğmələrimlə.

    Onda məhəbbətim, onda nifrətim
    Əllə varaqlanar, gözlə oxunar,
    Orda həm ürəkdən gülmək adətim,
    Həm üzdən kədərli görünməyim var.

    Birdən təbəssümüm aldadar səni,
    Ehtiram naminə üzünə gülləm.
    Bəlkə ürəyimdən gəlib keçəni
    Gülüşlə, baxışla açan deyiləm.

    Məni şerimdə gəz bir insan kimi,
    Qəlbimdə nə varsa ona demişəm;
    Anadan-bacıdan gizlətdiyimi
    Kağızdan, qələmdən gizlətməmişəm...

    Gözündə yanmayım bir uldaz kimi,
    Gəlib keç yanımdan səssiz-səmirsiz.
    Açıb varaqları qapımız kimi
    Görüşək sətirlər arasında biz.

    Ələnib toz olsun qəlbimin varı
    Vətənsiz dil açsa bir kiçik yazım;
    Məni təmənnalı əl sıxmaları,
    Səni gurultulu səs aldatmasın.

    Asan keçidləri al əllərimdən,
    Yürüşlər güc versin şair qoluna.
    Önümdə uçrumlar, dərələr aç sən
    Yolum bənzəyərsə dəmir yoluna...

    Bu mənim ilk sözüm, son sözüm deyil,
    Əsri necə duydum, elə yazım qoy.
    Gözəllər qəlbini qaş-gözüm deyil,
    Sadə sətirlərim oğurlasın qoy.

    Tikilən binadır - yazılan əsər,
    Ürək mühəndisdir, qələm də bənna.
    Oxucu qəlbindən gələn təbriklər
    Birinci naxışdır, bəzəkdir ona.

    Uzaqdan-uzağa xoşuna gəlsəm,
    Məni dindirməyə tələsmə hələ.
    Tanımaq istəsən məni, əzəl sən
    Tanış ol bu kiçik nəğmələrimlə...
1961

DEYİRLƏR Kİ...



    Deyirlər ki, arvad-uşaq vaxt alır,
    Sənətkardan ata olmaz, ər olmaz.
    Şair olub, evlənənlər yanılır,
    Bir ürəkdə iki eşqə yer olmaz.

    Deyirlər ki, şair olan arı tək,
    Gəzə gərək, hər çiçəyə qona da.
    Hər gözəlin gülüşündən o gərək
    Bir şerinin qanadını yarada...

    İnsan ömrü oxşayırsa bir yaza,
    Ailədir onun gülü, çiçəyi.
    Arvad əli toxunmayan bir masa
    Yağış görməz bir səhraya bənzəyir.

    Gəlməmişik ömür sürək toy ilə,
    Qoy arabir nəşəmiz də bulansın.
    Sənətkarın bir əsəri qoy elə
    Arvadının gileyindən yaransın.

    Bir küncü də isindirməz tək nəfəs,
    Hər quşun da yuvası var, tayı var.
    Bəs bir evin qayğısından qaçan kəs
    Bir ölkənin qayğısını nə duyar?..
1962

SUBAY KOSMANAVT



    Bir qız dodaqaltı gülümsəyərək
     "Üçüncü kosmonavt subaydır” deyir.
    Qız onun birinci gözaltısı tək
    Məktub yollamağa ünvan istəyir.

    O ki,salam verdi səyyarələrə,
    Ünvansız ulduzlar - ünvanı onun...
    Onun dolandığı, gəzdiyi yerə
    Getməz xəyalı da heç poçtalyonun.

    Bu ada, şöhrətə qibtəçiyəm mən,
    Bu eşqin mayası ümman deyilmi?
    Bu qədər ürəyi fəth eləməkdən
    Fəzanı fəth etmək asan deyilmi?

    O, Yer orbitini kəsib keçəndə
     "Üçüncü bir şahin uçur” dedilər.
    Səma qardaşları, "qızlar içində
    Birinci kosmanavt budur” dedilər.

    Gərək hər ulduza bir şer yaza,
    Hər qıza bir nəğmə oxuya indi.
    Hər ulduz bir qıza oxşayırdısa,
    Hər qız bir ulduza oxşayır indi.

    Səs gəlir fəzalar qəhrəmanından;
    Qızlar: Nə yaxşı ki, subaydır, - deyir.
    Görünür, məhəbbət şöhrət yanından
    Heç vaxt saymazyana keçə bilməyir...

    Elə bil heç ulduz qalmadı göydə,
    Hər qıza birini töhfə gətirdi.
    Fəzaya uçduğu sürət ilə də
    Dünya qızlarının qəlbinə girdi.

    A qızlar, yoluna gül-çiçək səpin,
    Gəncliklə subaylıq ömrün yazıdır.
    O da bizim kimi axır birinin
    Önündə farağat dayanasıdır...

    Sevən ürəklərə xəbər aparın,
    Mənim qulağıma bir səs dəyibdir.
    A qızlar, gələcək kosmonavtların
    Deyirlər çoxusu evlənməyibdir...
1962

QONŞU



    Ömründə açmadı özgə bir qapı,
    Süfrəsi görmədi nə dost, nə qonaq.
    Beləcə bağlandı ömür kitabı,
    Beləcə bağlandı, açılmayaraq...

    Arvadı ağladı, yığıldıq yasa,
    Biz ona rəhmət də deyib baş əydik.
    Həyət qol çırmadı, düşmən də olsa
    Yenə qonşumuzdu, dəfn etməliydik.

    Sükut bir səs yaydı ürəyimizə:
    Diri görmüşdükmü ölən adamı?
    Öləndə tanıdıq qonşuymuş bizə
    Otuz il qonşumuz olan adamı...
1960

Boşaldı kürsüdə hər iki sinə



    Boşaldı kürsüdə hər iki sinə,
    Bu ona döşədi, o buna dedi.
    Üçüncü adamsa hər ikisinə
    Əl çaldı, yan aldı, təbrik elədi...
1960

Yeni il ucaltdı yeni səsimi



    Yeni il ucaltdı yeni səsimi,
    Doqquz əl uzandı gələn qonağa.
    Onuncu planet badəmiz kimi
    Toxundu günəşlə dodaq-dodağa.
    Marsda ilk qatar sürəcəyik biz,
    Yolumuz səadət, zəfər yoludur.
    Bu gün kainatı gəzən peykimiz
    Alim ürəyidir, fəhlə qoludur.
    Biz göyə uçmuruq çörək dalınca,
    Yüz belə yer saxlar yerin neməti.
    Göylərin düyünlü sirrinə ancaq
    Vaqif edəcəyik bəşəriyyəti...
1959

ŞAİR, GÖR ONLARI!



    Kişi dayanıbdır əli cibində,
    Arvad kərpic kəsir palçıq içində.
    Kişi dayanıbdır! Sinə, baş açıq...
    Yaş yerə qoymayır öz ayağını.
    Qadının başında quruyan palçıq
    İtirib saçının qaralığını...
    Hələ əsrin səsi çatmayıb ona,
    Düşünür: "kişiyəm, neyləsəm haqdır”,
    Arvadın əliylə tikilən bina
    Kişinin adına yazılacaqdır...
    Bəzən həyat dedik iclaslarda biz,
    Şerimiz, səsimiz saydı yerində.
    Hələ çox tərbiyə deyən səsimiz
    Qalıbdır xitabət kürsülərində!
1952

BİR ALMANLA TANIŞ OLDUM...



    Bir almanla tanış oldum Leninqradda;
    Dalğın gəzdi, qəmli dindi, odlu danışdı.
    Sevincini, gülüşünü sanki həyatda
    Kimsə onun ürəyindən oğurlamışdı...

    Qəribliyi unut - dedim, o fikrə getdi,
    Gözlərinə həlqələnmiş kölgələr endi.
    Ürəyindən qopub gələn səslər eşitdim,
    Heç bilmədim özü dindi, yarası dindi...

    "İki dəfə görüb məni bu Leninqrad,
    Vicdanımın yarasını bu səs ağrıdır.
    Bəli, vicdan qarşısında ani hesabat
    Yüz il zindan çəkməkdən də mənə ağırdır.

    Anaların gözlərinə baxmıram ki, mən
    Tanıyarlar, gözlərinə qəm enə bilər.
    Yeriyirəm, geri dönüb baxmıram, birdən
    Keçmişlərim gözlərimə görünə bilər.

    Keçmişlərim! Düşmən kimi gəlmişdim bura,
    Nevaya ilk güllə sıxan bəlkə də mənəm.
    Min il məni bağlasalar göy dəryalara
    Sanıram ki, günahımı yuya bilmərəm.

    Qan tökməyi, ev yıxmağı şan-şöhrət bilib:,
    Mənim kimi gec ayıldı nə qədər alman.
    Nə gizlədim, havalanmış at kimi gəlib,
    Yal-quyruğu qırxıq döndük geriyə burdan.

    Biz qayıtdıq, süngülərdə geri qayıtdıq;
    Alman xalqı gilizlərdən papiros eşdi.
    Biz qayıtdıq, atdığımız güllələr artıq,
    Dönüb Berlin şəhərini şum eləmişdi.

    Çox analar ağlatmışdım yəqin ki, mən də,
    Yüz ocaqda od sönmüşdü hər qumbaramdan.
    Öz xarabam sordu məndən geri dönəndə:
     "Hanı evin, uşaqların, ay evlər yıxan?!”

    Mən ayıldım, əziləndən sonra ayıldım,
    Keflilikdən ayıldılmış adamlar kimi.
    Mən ayıldım, mən doğuldum, mən insan oldum,
    İşıq gördüm ayaz gözlü axşamlar kimi.

    Deməyin ki, ötən günlər yadımdan çıxıb,
    Deməyin ki, adi səyyah, adi qonağam.
    O atdığım güllələri axtarıb, yığıb
    Öz sinəmdə ağrı kimi aparacağam...”

    Bir almanla vidalaşdım, yenə də onun
    Özü susdu, qəlbi dindi, gözü danışdı.
    Düşünürdü, düşünürdü hələ də onun
    Vicdanında ittihamlar qurtarmamışdı...
1961. Leninqrad

YARALI ŞİR



    Qarşımda yaralanmış
    Bir şir heykəli durur:
    Neva kimi qəzəbli,
    Pyotr kimi məğrur...
    Uşaqlı anaların
    Döşündən keçib gələn,
    Ağ mərmər binaların
    İçindən keçib gələn
    Bir faşist mərmisindən
    Heykəl də yaralanıb!
    Yıxılmayıb şir heykəl,
    Şir kimi də dayanıb...
    Sol pəncəsi torpaqda,
    Sağ pəncəsində bir şar.
    Gözlərinə qan damıb,
    Yaxın getmə, parçalar!
    Bir az sağa qanrılıb,
    Gileylənir Nevaya;
    Deyəsən dili çatmır
    Yarasını yalaya...
    Hanı onu yaradan?! -
    Sənətkarı gəzir şir;
    Döyüşlərə getməyə
    Şir ondan can istəyir.
    Hanı onu yaradan?!
    Əsrlər arxasında...
    İndi başqa əl gəzir
    O şirin yarasında.
    Ona məlhəm qoyulur,
    Ona yamaq vurulur;
    Şirsə yenə acıqlı,
    Yenə qəzəbli durur...
    Elə bil nərə çəkib,
    Şir bağırmaq istəyir,
    Bütün bəşəri bura
    Şir çağırmaq istəyir.
    Şir danışmaq istəyir,
    Şir soruşmaq istəyir;
     "Hər küçəsi bir tarix,
    Hər evi bir abidə -
    Bir şəhəri dağıdan
    Əllər sağmı yenə də?!
    Verin didim onları
    Pəncəmdə mən yun kimi.
    Öz ovcumda əridib,
    Tökün boğazlarına
    Məni qurğuşan kimi...
    Şir danışır... Danışan
    Şir deyildi, mən idim.
    Mən Lenin şəhərinin
    Yaralı dünəniydim.
    Gəzirdim o əlləri:
    Qəmli, hirsli, əsəbi!
    Gəzirdim, gözlərimdə
    Yaralı şir qəzəbi...
Leninqrad, 1961.

TUNC ATLI

 

(Pyotrun heykəli önündə)



    Atının nalından od parıldayır.
    Ordular basarsan bu yürüşlə sən.
    Gələnlər qarşına əklilər qoyur,
    Sən bir gözucu da gülümsəmirsən.

    Gülməyə macalın, vaxtın hardadır,
    Bir qolun qılıncdır, bir qolun balta.
    Rusiya gəmisi bir əl axtarır.
    Ki, onu Nevadan Baltikə darta.

    Sən böyük sərkərdə, sən qəzəbli çar;
    Bənnasan palçıqlar içində yenə.
    Gərək Avropadan gələn qonaqlar
    Burdan rişxəndlə yox, həsədlə dönə.

    Atını tarixin meydanına sür,
    Ölçülüb verilsin öz yerin sənin;
    Dvoryana süfrə, kəndliyə zəncir,
    Düşmənə qılıncdı əllərin sənin!

    Baxır gözlərinə hər gəlib gedən,
    Sənə də qamçılı çar, deyib keçir.
    Hamı saymaz ötür çarın önündən,
    Fəqət sərkərdəyə baş əyib keçir.
Leninqrad, 1961.

NOBEL MÜKAFATI



    Nobel mükafatı.... Yazdı qəzetlər,
    Ucaldı bu adla kiminsə adı.
    Oslodan, Parisdən, Madridə qədər
    Nobel şərəfinə tərif yazıldı.

    Dayan, tərifini burdaca saxla!
    Məst olma böhtanlar xülyasında sən.
    Geri dön, tarixi bir an varaqla,
    Gör onu həqiqət aynasında sən.

    Kimindir o qızıl, kimindir o var,
    Niyə tərifində bundan deyilmir?!
    Gözlər qamaşdıran o parıltılar
    Babamın gözünün nuru deyilmi?!

    Gör kimin evinin daşı, divarı
    Soyulub kim üçün cəh-cəlal oldu.
    Sorulub Bakının şah damarları
    Nobel banklarında kapital oldu.

    Tarix hökm elədi, qaranquş kimi
    Bahara səslədik bu elləri biz.
    Sapanda qoyulan qara daş kimi
    Atdıq yurdumuzdan nobelləri biz.

    Tarix haqqımızı qaytardı geri,
    Sorulan qanımız qayıtmaz artıq.
    Bizi səsləyəndə döyüş illəri
    Ayılıb gördük ki, gec ayılmışıq...

    Bir günlük varımı qaytarsan bir an
    Yurdumda min yeni şəhər yaranar.
    Çıxarsan neftimi sandıqlarından
    Alpın ətəyində Xəzər yaranar...

    Demirəm dayandır mükafatını,
    Deyirəm çıxarma bunu yadından;
    Kimin alın təri, ürək qanını
    Mükafat verirsən kimin adından!
1960

QOCA VƏ DƏNİZ



    E.Xemenqueyin ölümünə

    Saçları - rənginə bənzər,
    Gözlərin Səsi - ahənginə bənzər,
    Gözlərin Yatağı - sinəsi olan,
    Gözlərin Ləpəsi - nəğməsi olan
    Gözlərin Bir dəniz yaratdı qoca.
    Gözlərin O, sərhəd bilmədən üzdü,
    Gözlərin Üzdü qitələr boyunca...
    Gözlərin Tale fırtına yaratdı,
    Gözlərin Avar düşdü, qayıq batdı...
    Gözlərin Fəqət sahil daşlarına
    Gözlərin Həkk olunan bir iz qaldı:
    Gözlərin "Qoca getdi, dəniz qaldı...”
1961

KƏNDƏ İŞIQ GƏLDİ



    Kəndə işıq gəldi, nur gəldi o il;
    Gözlərin göylərə həsədi getdi.
    Əlində kəlbətin, çiynində məftil
    Montyor hər evi bəzədi getdi...

    O güldü, sevindi bir uşaq kimi,
    Nur olub evlərə axmaq istədi.
     "İşığı onun tək hamı sevirmi?” -
    Girib ürəklərə baxmaq istədi.

    Baxdı üzdə sevinc, ürəkdə ilham,
    Damlar da gözünə alov göründü.
    Kəndi qarış-qarış gəzdi bir axşam,
    Gözünə işıqsız bir ev göründü.

    Deyindi: "Bu evin sahibi hanı,
    Canım, işıqdan da qaçarmı insan?”
    Montyor çağırdı, döydü qapını,
    Gəlmədi, gəlmədi qapını açan...

    Dırmanıb həyətə düşdü divardan,
    Gəzdi lal həyəti, kimsəsiz bağı.
    Dönüb, ağ gilasa baxdığı zaman
    Dibindəki çata getdi ayağı.

    Gördü taladakı bostan yerini
    Tamam bürüyübdür gicitkan, çayır.
    Körpə tut elə bil çağırır səni,
    Bircə su deməyə dili çatmayır.

    Səsləndi, bir giley əks etdi səs də,
    Uçan navalçalar yoxsa danışdı.
    Hələ qapının da qıfılı üstə
    Bir qara hörümçək tor bağlamışdı...

    Yel əsdi, dil aldı sanki ağaclar,
    Hər yarpaq telində bir səda dindi:
        - Qonağı - küləklər, sahibi - quşlar,
    Çırağı da aydı bu evin indi.

    Ayaq atdı hara, göz qoydu hara
    Elə montyorun qaraldı qanı.
    Qonşu bir həyəti səslədi sonra,
    Soruşdu: "Bu evin sahibi hanı?

    Varlığı alışar qəlbi olanın,
    Bu həyət işıqsız bəs necə qalsın?
    Bir qarı hay verdi: "dava salanın
    Yaxşısının evi beləcə qalsın;

    Balası davadan dönmədi geri,
    Qarı yollarına göz dikdi xeyli.
    Qapadı gözünü bir yaz səhəri
    Ürəyi həsrətli, dili gileyli.
    Dedi: "Bunları da oğluma verin,”
    Bax budur həyətin, evin açarı.
    Ay oğul, sən hardan o bağa girdin,
    Yeri, təzələmə dərdimi barı!”

    Montyor xəyallar içində durub
    Süzdü bu alovsuz, odsuz ocağı;
    Sonra dörd tərəfdən dirəklər vurub
    İşığa qərq etdi həyəti, bağı.

    Gözündən qığılcım çaxdı yenə də,
    Yandı bu gün üçün, gələcək üçün.
    Dedi məşəl edim ürəyimi də
    Bu evi dünyaya göstərmək üçün...
Moskva, 1960

İKİ YOL



    Bizim kəndimizdən iki yol çıxır
    Biri gen şosedir, biri dar cığır.
    Köhnə yol elə bil solğun bir xətdir,
    Yuyub illər boyu qar-yağış onu.
    Təzə yol - təzə bir alovlu sətir,
    Min qəlbin atəşi yaratmış onu.
    Ötdü bu yerlərdə uşaqlıq dəmim,
    Uçrumlu, dərəli yollar keçərək,
    Dayanır gözümdə: təzə yol mənim,
    Köhnə yol babamın həyat yolu tək...
1961.

AY MÜDİR...



    Səhər iş, axşam ev...
    Yorulur, bezirəm.
    Bilmirəm bu hala
    Heç necə dözürəm.
    Daşam, ya dəmirəm?
    Kimsəyə demirəm.
    İnsaf et, ay müdir,
    Vaxt keçir, gün gedir.
    Bir quru masaya
    Bağlama şairi.
    Dörd divar içində
    Saxlama şairi.
    Kanallar çəkilir, -
        görmürəm.
    Qayalar sökülür, -
        görmürəm.
    Pambıqçı qızların
    Yarışı necədir,
    Fəhlənin dənizlə
    Vuruşu necədir, -
        görmürəm.
    Durnanın qatarı,

  
Bölmə: Azərbaycan ədəbiyyatı | Əlavə edildi: azerhero (28.10.2013) | Müəllif: R.C E W
Baxış: 991 | Reytinq: 5.0/1
Bütün rəylər: 0
omForm">
avatar

Kitablar — zamanın dalğaları ilə səyahət edən və nəsildən-nəslə öz qiymətli yükünü ehtiyatla aparan fikir gəmiləridir.

- Frensis Bekon

Son 90 gün ərzində kitab oxumamaqdan daha pisi kitab oxumadığına görə narahat olmamaqdır.

- Cim Ron

Kitabları yandırmaqdan daha pis şey onları oxumamaqdır.

- Rey Bredberi

Yaxşı kitab aysberqə oxşayır, onun yeddi-səkkiz hissəsi suyun altında gizlənib.

- Ernest Heminquey

Kitablarım mənə çatacaq qədər böyük bir krallıqdır.

- Shakespeare

Mən, kitablarımı yaratmadan əvvəl, kitablarım məni yaratdılar.

- Montaigne

Kitabsız yaşamaq; kor, kar, dilsiz yaşamaqdır.

- Seneca

Bu günün gərçək universiteti, bir kitabxanadır.

- Carlyle

Kitab, tək ölümsüzlükdür.

- Rufus Choate

Exlaqa uyğun ya da zidd kitab deyə bir şey yoxdur. Kitablar ya yaxşı yazılmışdır, ya da pis. Hamısı bu qədər!

- Oscar Wilde

Ümidlə açılıb qazancla bağlanan bir kitab, yaxşı bir kitabdır.

- Alcott

Kitablar, itmiş başların abidələridir.

- Sir William Dave

Kitablar, heç solmayacaq bitkilərdir.

- Herrick

Kitab heç aldatmayan bir yoldaşdır.

- Guilbert De Pixrecourt

Axmaqlarla oturub-durmaqdansa , kitabla tənha oturmaq yaxşıdır.

- Qasım bəy Zakir

İnsan güc ilə yox, mütaliə etməklə ağıllanır.

- C.Bruno

Az bildiyini başa düşmək üçün çoxlu oxumaq lazımdır.

- Mişel Monten

Kitablar özünüzə və başqalarına hörmət etməyi öyrədəcək, ürəyi və ağlı, dünya və insanlıq sevgisiylə dolduracaq.

- Maksim Gorki

Kitab həyatın ən uzaq və qaranlıq yollarında insana işıq bəxş edən əfsanəvi çıraqdır

- A.M.Upit

BAKI QIZLAR UNİVERSİTETİ
1992-ci ildə təsis edilən və həmin vaxtdan da fəaliyyətə başlayan Bakı Qızlar Universitetinin (əvəllər Bakı Ali Pedaqoji Qızlar Seminariyası adlanırdı) yaradılmasında məqsəd respublikada qadın pedaqoji kadrlar yetişdirmək, onların intellektual səviyyəsini yüksəltmək və gənc qızları ailə həyatına hazırlamaqdan ibarətdir. Hazırda universitetdə "Sosial pedaqoji” və "Filologiya-tarix” fakültələri fəaliyyət göstərir. "Sosial pedaqoji” fakültədə "Təhsildə sosial-psixoloji xidmət”, "Psixologiya”, "Coğrafiya müəllimliyi”, "ibtidai sinif müəllimliyi”, "Məktəbəqədər təlim və tərbiyə”, "Riyaziyyat və informatika müəllimliyi”, "Filologiya-tarix” fakültəsində isə "Xarici dil (ingilis) müəllimliyi”, "Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimliyi”, "Tarix müəllimliyi”, "Jurnalistika” üzrə bakalavr, "İbtidai sinifdə tədrisin metodika və metodologiyası”, "Pedaqogika nəzəriyyəsi və tarixi”, "Azərbaycan ədəbiyyatı”, "Azərbaycan dili”, "Azərbaycanın yeni və ən yeni tarixi” sahəsində magistratura səviyyəsində kadr hazırlığı aparılır.
Bakı Qızlar Universiteti Nazirlər Kabinetinin 1996-cı il fevralın 21-də 21 saylı sərəncamı ilə dövlət qeydiyyata alınmışdır. 2013-cü ildə Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin lisenziya komissiyası BQU-nun çoxilli fəaliyyətinin, onun yüksək maddi-texniki bazasının, infrostrukturunun, təlim-tərbiyə sisteminin Azərbaycan Respublikası təhsil Qanununa Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin "Ali təhsil Müəssisələrinin fəaliyyətinə xüsusi razılıq (lisenziya verilməsi haqqında qərarına, Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin sənədlərinə uyğn qurulduğunu, pedaqoji kadrların hazırlanmasında əldə olunmuş nailiyyətlərini nəzərə alaraq universitetin fəaliyyətinə xüsusi razılıq (lisenziya) verilməsini məqsədəuyğun hesab etmişdir. Eyni zamanda 2013-cü ildə universitet akreditasiyadan keçmişdir. Universitetdə müxtəlif fənnlər üzrə kabinetlər, dörd kopüter otağı, kitabxana, badii yaradıcılıq studiyası, tələbə elmi cəmiyyəti, Tələbə Gənclər təşkilatı, dörd dərnəklər, nəşriyyat, idman zalı, yeməkxana, kadrlar şöbəsi və mühasibatlıq fəaliyyət göstərir.
Learn more