Əsas » Məqalə » Azərbaycan ədəbiyyatı

Məmməd Araz-SEÇİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ-CİLD 1-5

  
    Onu da görəndə yaxşı mənəmmi?
    Bir əldə biz iki qədəhik, nəyik?
    Yoxsa aramızda bir tikə kimi
    Sənin taleyini bölüşməliyik?

    Hüdudsuz bir sevda səmasında sən
    Peykini tapmazsan bu cazibənlə.
    İki planetin arasında sən
    Fırlanan bir peykə bənzərsən belə.
1965

 

VƏDƏSİZ ÇİÇƏK



    Bəlkə də dönməzdim bu həvəsimdən,
    Qanunlar, adətlər, hədlər olmasa.
    Oğlumun, qızımın ata səsindən
    Araya çəkilən sədlər olmasa.

    Yağdır ünvanıma sözün var nə ki,
    Bir ömrün ikinci baharı yoxdur.
    Neyləyim, məhəbbət evinin də ki,
    Əldən ələ keçən açarı yoxdur.

    Sən indi vədəsiz, qar altdan çıxan
    Məsum bir çiçəyə bənzərsən, gülüm,
    Dərməsəm qorxuram soldura tufan,
    Əlimdə solarsan, dərərsəm, gülüm.
1964

"Mən hara baxsaydım, üfüqlər kimi”



    Mən hara baxsaydım, üfüqlər kimi
        Səni görərdim.
    Üfüqdən yayılan şəfəqlər kimi
        Səni görərdim.
    Səhərin gözümə açıl deyərdi,
    Axşamın gözümdə gecələyərdi.
    Hardasa azdırdın gümanımı sən,
    İtirdin əbədi ünvanımı sən,..
    Doğrudan, əlçatmaz üfüqlər oldun,
    Üfüqdə əriyən şəfəqlər oldun...
1964

DEYİLƏM



    Bilirəm, mən sənin göz yaşlarınam,
    Donub gözlərində qalan deyiləm.
    Bir mələk donunda girib qoynuna,
    Sonra şahmar kimi çalan deyiləm.

    Birinə varamsa, birinə yoxam,
    Yoğrulmuş xamırım, yayılmış yuxam...
    Mən hər vədəsilə bir tale yıxan
     "Həqiqət geyimli” yalan deyiləm.

    Qonsan kirpiyimə bir jalə kimi,
    Köçsən də qəlbimə bir nalə kimi,
    Mən səni bir dolu piyalə kimi
    Götürüb əlimdən salan deyiləm.

    Hər eşqin yolu var, hər ömrün yarı,
    Yeri, bu ümidlər yolunda yarı...
    Daha nə gizlədim, çalınmış tarı
    Kökləyən deyiləm, çalan deyiləm...
Dekabr 1964

"Deyirdim ömürlük sənindi qəlbim”


    Deyirdim ömürlük sənindi qəlbim,
    Onda yaşayırsan, yaşayır o da.
    Deyirdim dəryadan dərindi qəlbim,
    Çünki bir məhəbbət uyumuş onda...

    Bilmədim heç necə yarıldı sinəm,
    Bir tufan ağzında seli, gurşadı -
    Qəlbimi arayıb, axtarıb bu dəm
    Yudu bir sevdanı, sildi bir adı.

    Qarğıma gurşadı, seli, küləyi,
    Onlara mən dedim! Niyə mən dedim? -
    Mənim ürəyimdən çıxan ürəyin
    İçində bir ürək gizlənmiş idi...
1965
ONA

    Necəsə üz-üzə gəldik səninlə
    Bahar yağışıyla quru səhra tək.
    Varaqla ömrünü öz əllərinlə,
    Varaqla, varaqlar danışsın görək.

    Niyə hamı tutan bir yol tutmadın?
    Söylə, bu uçruma kim atdı səni.
    Bəlkə Yeseninin yazdığı qadın
    Doğub, özü kimi böyütdü səni.

    Bir söylə içildi hansı badədə
    Sənin sevgi nazın, sənin qız səsin.
    Getdi hansı sözdə, hansı vədədə
    Gəlinlik duvağın, analıq hissin.

    Yandın, atəşinlə kimlər isindi?
    On illik ömrünü aldı bir axşam.
    Sönən bir ocağa bənzərsən indi,
    Külünü isidən mən olmalıyam...

    Hanı gül dodağın, sədəf dişlərin,
    Saraldıb papiros, qaraldıb araq.
    Sənin o ehtiras nəvazişlərin
    Kimləri çalıbdır əqrəb olaraq?

    O qədər ad-ünvan qalmaz yadında,

    Dəftərə yazmısan adları bir-bir.
    Söylə o məhəbbət siyahısında,
    Söylə neçənci yer mənimkidir?..
    Sevmədin oduna yanan kəsləri,
    Hərə bir nöqsanla lağa qoyuldu.
    Bəli, məhəbbətin kef məclisləri,
    Zəhmətin qədəhlər qaldırmaq oldu.

    Bu yolun dolaşıq bir sapa bənzər,
    Gəl tapaq - harada itibdir ucu.
    Deyirsən: "Nə lazım bu fəlsəfələr,
    Sən nə birincisən, nə də sonuncu”...

    İndi xatirələr odunda qızın,
    Yeri, öz qəbrini öz əlinlə qaz.
    Yeri, unutma ki, alovla buzun,
    Küləklə dumanın dostluğu tutmaz.

    Yeri, əllərimə dəyməsin əlin,
    Bir əlin odu var onda - yanarsan.
    Yeri, ürəyimdə qaynar bir eşqin
    Büllur bulağını bulandırarsan.

    Yeri, gözlərimdən silinsin əksin,
    Aynadan silinən ləkələr kimi.
    Yeri, baxışlarım səni əritsin
    Günəş əritdiyi kölgələr kimi...

    Yeri, yox bir dayan, qəbahət yolun
    Sonundan dönmək də gec olmayıbdır!
    Görünür, qoluna girən çox olub
    Qoludan yapışan heç olmayıbdır...
1961

DALĞALARLA OYNAYAN QIZ

    Uşaq kimi
    Atıb-tutur onu dalğa:
    Birdən tamam,
    Tamam udur onu dalğa.
    Deyirsən ki, köpük oldu,
    Daşa dəyib sındı, itdi;
    Yox, uzaqda,
    Hamarlıqda
    Ağac kimi yenə bitdi.
    Qağayıdan vərdiş aldı,
    Qol açaraq yelləndi o.
    Külək əsdi, silkələnib
    Dalğalara büləndi o.
    Suyu elə qucaqladı,
    Ehtirasla elə sıxdı,
    Elə bil ki, dənizdən o
    Dənizliyi alacaqdı.
    Dalğaların səngərini
    Xəncər kimi keçdi o qız.
    Qat-qat gələn hər ləpədən
    Bir tumanlıq biçdi o qız.
    Üzdü, üzdü, uzaqlaşdı,
    Kiçildi, ağ zolaq kimi,
    Dənizin göy saçlarında
    Gəzdi bir ağ daraq kimi...
    Gözdən itdi.
    Dalğa dəli,
    Dalğa dəli kürən atdır.
    Baş aparır,
    İpə yatmır,
    Hamı düşür həyəcana,
    Hamı baxır, baxır ona;
    Bir kişi də söz atır:
     "Ey,
    Qayıt, balıq balerina,
    Ora sənin yerin deyil,
    Cilovlamaq çətin olar,
    Dalğa sənin ərin deyil....”
    Bax, beləcə gün uzunu
    Dalğalarla qız oynardı,
    Dalğaları paltar kimi
    Geyinərdi,
    Soyunardı.
    Bir gün yoxa çıxdı tamam.
    Dalğalar da səngimişdi;
    Deyən daha dənizin də
    Nəfəsi bərk təngimişdi;
    O qız ilə
    Oynamaqdan yorulmuşdu;
    Xumarlanıb,
    Hamarlanıb,
    Durulmuşdu.
    O qız yoxdu. Bəlkə də var,
    Yox sahildə ona baxan.
    Gözəlliyi tufandadır,
    Coş, ey tufan!
    Gəlsin yenə
    O qız dalğa, o qız dəniz!
    Qaşı itən bir üzükdür -
    Onsuz dalğa,
        onsuz dəniz...
Qaqra, sentyabr 1965

ÖZÜMLƏ SÖHBƏT

    -Hara tələsirsən?
    -Bilmirəm hara!
    Bir onu bilirəm: sürət gərəkdir!
    Atını at getməz qayalıqlara,
    Quşqonmaz zirvəyə sürmək gərəkdir!..
    -Zirvədə nə var ki?
    -Birincilik var!
    Ordan aşağıya baxmaq şöhrəti...
    -Bəs ora tələsik qalxmaq şöhrəti?
    Yorular, büdrərsən!
    -Dartan tapılar!
    -Dartılar yabılar!..
    -Görmüşəm yedəkdə qalxan çox atı...
    -Yəqin görməmisən bu zarafatı:
    Qırır yüyənini qəfil bir tufan:
    Baxır gülə-gülə:
    Bir daş sayağı,
    Üzüaşağı
    Necə də sürətlə yuvarlanırsan...
1967.

ŞAİR VÜQARI

    Vüqarla yaşamış söz babaları,
    Onu yaşatmasın, şerimiz niyə?
    Əyilməz doğulan şair vüqarı
    Yalnız baş əyibdir əyilməzliyə.

    Çox şair yaşamış ağ gün möhtacı
    Düşməni əyilməz bu vüqar olmuş.
    Fatehlər qılıncı, padşahlar tacı
    Bir lüt şairə də qibtəkar olmuş.

    Dünən əl çalındı bir sənətkara,
    Bir kürsü qulunun rəngi dəyişdi.
    Elə bil səhnədə çox sıralara
    Matəm buludundan su çiləmişdin...

    Şairin gözləri oyulanda da
    Kirpiyi qısmamış öz qürurunu.
    Təpədən dırnağa soyulanda da
    Vüqarı qoymamış "uf” deyə onu.

    Sənətkar vüqarı deyildir ancaq
    Boğazdan asılan hər quru əda.
    Özüylə yanaşı dəfn olunacaq
    Onu bəziləri satın alsa da.

    Çox adlar itirib söz meydanları,
    İzini-tozunu xəyal da bilmir.
    Şöhrət azarına tutulanları
    Şöhrətin özü də sağalda bilmir.

    Qələmim, özünü çəkmə kölgəyə,
    Sən də cavabdehsən bu səhvlər üçün:
    Biri unudulur yaxşıdır deyə,
    Biri təriflənir arxivlər üçün!

    Alqışla ucalır sənətkar, sənət,
    Ucaldan alqış da sərvət kimidir.
    Oxucu imzası olmayan şöhrət
    Oğurluq alınmış sənəd kimidir.

    Hər sənət oğluna alqışlar deyin,
    Tərif də şairin qanadlarıdır.
    Şairlər vətənin ən çox ərköyün,
    Ən çox da döyülən övladlarıdır.

    İstəsən şairi əyəsən, onun
    Ömrünün nə yazı, nə qışını al.
    İstəsən şairi əyəsən, onun
    Əlindən xalqının alqışını al...
1966.

TƏRİFDƏN QORXURAM

    Tərifdən qorxuram, qorxuram yaman,
    Onun fitnəsindən bac almalıyam.
    Yoluma gül səpən tərif yanından
    Saymazca keçməyi bacarmalıyam.

    Arabir gözümə qonmayır çimir,
    Tərifin nə qədər behişt bağı var.
    Tərifin şirindil müsahib kimi
    Yolçunu yolundan saxlamağı var...
Mart, 1967.

BİR ÖMRÜN QONAQLARI

(Pərdəsiz dram-zarafat)

    Qapım döyülür.
    - Ey kimsən?
    -Xatirəyəm.
    Mən.
    Məktub gətirmişəm ilk məhəbbətdən.
     (Mətbəxdə qəzəbli qadın görünür.
    O, məktub əlində qapıdan dönür.)
    Qapım döyülür.
    - Ey kimsən?
    - Tərifəm!
    - Buyur!
    - İçkin var?
    - Yoxumdur!
    - Onda yaz!
    - (Ayağa durur).
    Taq-taq.
    - Ey kimsən?
    - Mənəm, aç, -
    Ehtiyac!
    - Nə xəbər, çoxdandır yoxsan?!
    - Deyən az gələndə çox darıxırsan?
    Taxçanı boşaldın,
    Boxçanı boşaldın...
    Qonşun beş adamın maaşın alır...
    O var, e...filankəs...o maşın alır.
    - Sən Allah qoy yazaq!...
    Yenə də taq-taq...
    - Ey kimsən?
    - Son xəbər qağandır! -
    Dağılıb qurtarmır bu dünya andır:
    Əsrimiz diplomat əsridir, baba!
    Dillərdə sülh gəzir, ciblərdə bomba...
    Turdan adlamadın...dostun var orda...
    Dünən iki şerin batdı naborda.
    -Qoyun nəfəs alım, ay aman nəfəs...
    Yenə bir qapını döyürdü bir səs,
    - Ey kimsən?
    - Şöhrətəm!
    - Buyur, sizə kim...
    - Məmməd İbrahim...
    - Qardaş, gecikmisən,
    - O burda yaşamır!
    - Harda yaşayır?
    -Yaxında, üstündə bir qız ağlayan
    Qəbir var-
    Orda yaşayır...
1966.

POEZİYA, POEZİYA

     Poeziya, poeziya!
    Ey qələm qardaşım!
    Mənimlə diz-dizə,
    Üz-üzə
        oturan
    Sirdaş bacım,
    Həmdəm qardaşım!
    Bu dünya yolunda
    Sən ömür karvanım!
    Hardasa büdrəyib,
    Əbədi yıxılsa
         Sarbanım,
    Tufanlar səhrası,
    Boranlar gədiyi
         Adlayan
    Böhtanlar ətəyi
         Qatlayan
    Cürətin olarmı?
    Qüvvətin olarmı?
    Eşqimin Fərhadı,
    Külüngün hardadı?
    Sinəmin fikirlər
    Dağını parçala!
    Bir sönən ocağa
         nur cala.
    Bir dönük taleyin
    Son ümid kütahında
         işılda!
    Peşiman pisliyin
    Günahında işılda!

     Poeziya, poeziya!
    Ürəyin yarpaq dilisən,
    Bənövşə nisgilisən,-
    Bəşərin ən böyük
        İttiham kürsüsü,
    Ən iti
         İntiqam qılıncı,
    Ən incə
          Gözəllik güzgüsü!

     Poeziya, poeziya!..
    Bir Müşfiq qəlbinin
    Sarımtıl muradı!
    Bir Lorka ömrünün
    Bozumtul fəryadı!

     Poeziya Poeziya, poeziya!..
    Dalğalar çəngindən
    Yoğrulmağı bacar!
    Ürəklər kraterindən
    Sovrulmağı bacar!
    Yonmağı, yonulmağı,
    Büdrəyib yanılmağı,
    Çırpınıb
        doğrulmağı bacar!
    Yıxılan evlərə
        Qaldırıcı kran
        Olmağı bacar!
    Sevgi məktublarında
    Göz-ekran
        olmağı bacar!
    Dildən-dilə düş,
    Əldən-ələ düş.
    Döyül, bərki, cilalan.
    Hamarlan, tumarlan!
    İstər bu günkü
        sərbəst meylində
        sərməst ol,
    İstərsə dünənki
         formanla məst ol,
    İstərsən ağ ol,
    Lümlüt ağ ol!
    Bircə ürəksiz başlardan,
    Bircə başsız ürəklərdən
        Uzaq ol,
        Poeziya, uzaq ol!
1966.

ÖZÜMDƏN ŞİKAYƏT MƏKTUBU

     Nə vaxt yazasıyam şah əsərimi,
    İlk sözüm hardadır,
    Son sözüm harda?!
    Bəlkə də yersizəm bir səfil kimi
    Şairlər ordusu gedən qatarda...
    Qələm var əlimdə
    Gör neçə ildir,
    Bir nəğməm dillərə nə vaxt düşəcək?
    Mənim gəlişimlə nə dəyişildi,
    Mənim gedişimlə nə dəyişəcək?

     Bəzən kirpiyimdə buz salxımlanır,
    Beynimdə vulkana qulaq asıram.
    Məni də çoxları bəxtiyar sanır-
    Adım-sanım vardır,
    Şer yazıram...

     Nə yazdım, neylədim?
    Harayım, səsim
    Barı bir ürəkdə qala bildimi?
    Mənim bir planet olmaq həvəsim
    Bir peykin peyki də ola bildimi?

     Günahkar torpaqmı,
    Sumu, Günəşmi?
    Ağlımmı tərsinə itilənibdir?
    Niyə fikirlərim Nizamiləşmir?
    Niyə qanadlarım ütülənibdir?

     Hanı söz meydanım,
    Çaparlıq şanım?
    Yoxsa bir köhlənin qırıq nalıyam!
    Niyə Füzulidən allah nişanı,
    Səməddən vurğunluq almamalıyam!

     Şair dost, havanı endir başından,
    Nə mən təslim olum,
    Nə sən qürrələn!
    Sənət yarışında, söz yarışında
    Yüzümüz bir Sabir deyilik hələ...

     Yoxsa ağlımızla dil tapmır ürək,-
    Yanmamış
    Sönürük söz qürubunda.
    Bir də azarkeşlər diliylə desək,
    Çoxumuz oynayır "B” qrupunda.

     İşıq sürəti var şair səsinin;
    Sənət dünyasının yaşıl donuyuq.
    Sevgilər, dostluqlar cazibəsinin
    Bəlkə də birinci Nyutonuyuq.

     Fəqət qəlbimizin incə tarında
    Hələ çalınmamış çox simlər durur.
    Hələ ağlımızın fəzalarında
    Neçə tapılmamış
    Sistemlər durur...

     Bu günün ən dərin söz qatlarından
    Sökülüb tökülən
    Sərvətlər hanı?
    Bu günün hadisə gürşadlarından
    İldırım qoparan
    Cürətlər hanı?

     Mən də az açmışam öz qollarımı,
    İstedad qılıncım çəkilib qına.
    Olmaya cəsarət qanunlarımı
    Satmışam ətalət qanunlarıma?..

     İçir sağlığıma tərif-qənimim,
    Mənə vəd-medallar bağışlayır da.
    Müsbət "mən”im ilə mənfi "mən”imi
    Barışan görəndə alqışlayır da...

     Durmuşam özümlə bu gün üz-üzə;
    Niyə doğulmuşam, nə üçün varam?
    Dünyanın ən adil məhkəməsi də
    Məni bağışlasa,
    Mən özüm özümü bağışlamıram...

     Şerim imtahandan necə çıxacaq,
    Əsrin küləkləri çox möhkəm əsir.
    Özünü ittiham,
    İttiham ancaq
    Şairin ədalət məhkəməsidir...
1966-1967.

MÖVZULARIM TÜKƏNƏNDƏ...

Cabir Novruza

     Mövzularım tükənəndə səbrim tükənir,
    Az qalıram qələmimlə sinəmi yaram;
    Sanıram ki, bir qayadan uçub köhlənim,
    Boş yüyəni elə dartır, belə dartıram...

     Mövzularım tükənəndə elə bil ki, mən
    Otağımda cərəyansız bir sim oluram.
    Qarışqadan, hörümçəkdən gücsüz görünən
    Düşmənə də baş əyirəm, təslim oluram.

     Daş yamanır ilhamımın ayaqlarına,
    Xəyalımın qanadları mıxlanır yerə.
    Yüz xal düşür ürəyimin varaqlarına,
    Eh, nə bilim, bir gərəksiz misraya görə.

     Döyüşlərdə məğlub olan cəngavər kimi
    Bir əlimə qılınc alıb, birinə qalxan,-
    Ortalığa töküb bütün təqsirlərimi,
    İtsəyirəm mən özümlə vuruşa qalxam!

     Arayıram günahları, günahkarları,
    Özümün də bəd işimi bir-bir sayıram.
    Kitabların arasından pis kitabları
    Qucaqlayıb otağımdan qovalayıram.
    Mövzularım tükənəndə deyirəm bir an
    Gənclik dönə, bir qız sevəm- aldada məni.
    Bu qəflətin, bu həsrətin qəm yuxusundan
    Bir məhəbbət zəlzələsi oyada məni...

     Mövzularım tükənəndə darıxır masam-
    Onun dərdi yüz haçalı, onun dərdi min!...
    Bu dəmlərdə heç nəyə də əlim çatmasa,
    Qaysağını qopardıram Araz dərdimin.

     Mövzularım tükənəndə bilmirəm nədən
    Xətainin son nəğməsi yadıma düşür!
    Əqidəsi qoltuğunda tövbəyə gedən
    Qalileyin məhkəməsi yadıma düşür!

     Neçə-neçə dona girir söz ürəyimdə,
    Elə bil ki, mövzular da ölür, doğulur.
    Bəzən elə mövzuların tükənməyi də
    Dönüb mənə tükənməyən bir mövzu olur...
Oktyabr, 1966

QAYĞILAR

     Çiynimdən düşməyir dərdi-sər yükü,
    Həmişə kədərim, qəmim oyaqdır.
    Qayğılar qapımı elə döyür ki,
    Qayğılar ömürlük mənə qonaqdır.

     Fikrimdə tufanlar çırpınır, sınır,
    Qələm dalğıc olur, söz dalğıc olur.
    Bəzən bir işimin fərəhli sonu
    Bir işə fərəhsiz başlanğıc olur.

     Sifariş göndərir umu-küsülər
    Toylardan, yaslardan, xəstəxanadan.
    Hərdən hesabatsız qalan kürsülər
    Çıxarmaq istəmir məni də yaddan.

     Bir qəmin şəriki olmasa qəmim,
    Sevinc oyatmasa sevincim əgər,
    Sanıram çiynimdən ömürlük mənim
    Əzab mələkləri düşməyəcəklər.

     Yaxşı ki, fikrimi gözümdən duyub,
    Çox şeyi qələmlə kağızlar udur.
    Qayğılar qəlbimi yaman tanıyıb,
    Qayğılar qəlbimin poçtalyonudur.

     Məndən kəndimiz də küsübdür,- deyir-
    Yoluma göz dikən yollar yorulub,
    Köçəri quşların uçub getməyi
    Bəlkə getməməyim ucundan olub.

     Bir bağda barını qurd-quşlar yeyən
    Budaq quruyubsa-günahkar mənəm,
    Neçə il gözünə əlim dəyməyən
    Bulaq quruyubsa-günahkar mənəm.

     Mənə bir dərd olur, doğru bir sözü
    Yalan daşlarının batırmağı da.
    Biçili, ütülü bir şərəfsizin
    Şərəf kürsüsündə oturmağı da.

     Mənə bir dərd olur; dünyanın bu gün
    Hələ çox dərdini dəf etməmişəm.
    Mənə bir dərd olur, dərd olur neçün
    Anamı sinəmdə dəfn etməmişəm?!

     Hər yetim baxışı mənə ittiham,
    Sinəmə xəncərdir dilənçi əli.
    Gah masam-alışıb yanan Vyetnam,
    Gah əlim-düyümlü bir zənci əli!..

     Hardasa qayğılar yol gəlir hələ,
    Sabahkı qayğıma qarışmaq üçün.
    Hələ məndən qaçan çox dərdlərimlə
    Məqam axtarıram vuruşmaq üçün.
1966.

ADİ GÜNLƏR EŞQİNƏ

     Vaxt olur ki, xoş gəlməyir
    Ömrümdəki təmtəraqlı günlər mənə.
    O gün dingiş bir qız kimi
    İfrat gəlir
        Ən sevimli güllər mənə.
    O gün, mənə
    Qonşusunun paltarında toya gedən
    Bir adamın yerişini xatırladır.
    Kimə isə yandıq verən bir qadının
    Gülüşünü xatırladır.
    O gün bəzən
    Nədənsə mən
        madarını dəfn eləyən
    Bir ananın kədərini düşünürəm.
    Son səfərdə vurulan bir qəhrəmanın
    Nakam qalmış zəfərini düşünürəm.
    Təriflərdən qaçıb o gün
    Tənha gəzmək istəyirəm:
    Bir kasıbın süfrəsində
    Çörək kəsmək istəyirəm.
    Təmənnalı sağlıqların
    Yalan qusan qədəhindən
        iyrənirəm.
    Bəxşiş qapan tamahların
    Horralanmış qəhqəhindən
    İyrənirəm.
    Düzdür, o gün
    Bir az çinli adamların
    Baxışının buzu olmur.
    Kimisinin gülüşü bol,
    Gülüşünün duzu olmur.
    Toy-bayramda onlar çoxu
    Öz qınında mürgüləyər.
    Gizli-gizli görüşlərin
    Qılığında mürgüləyər.
    Nə gizlədim, boyadılmış
    Təntənəni, təmtərağı
    Seyr etməyə təbim gəlmir.
    Bu bəzəkli məclislərə
    Qıçım gəlir, qəlbim gəlmir...
    Ömrümüzün çox varağı-
        adi günlər!
    Təntənəsi, təmtərağı-
        adi günlər!
    Gəlin, bir də öpüm sizi,
    Həyatımın əvvəlindən
    Sonunacan səpim sizi...
1957.

MƏHƏBBƏT KÖRPÜMÜZ

("Naməlum qadına məktublar”dan)

     Bizim faciəmiz qəhqəhəli qəm,
    Bizim komediyamız qəm dolu gülüş.
    Məhəbbət körpümüz deyə bilmirəm
    Necə tikilmişdi, necə sökülmüş...

     Mən ki, dil açardım məhəbbətinlə,
    O necə əriyib bir güman oldu?!
    Qurulan bir evə birinci pillə-
    İnam pilləsində yıxılan olduq.

     Çökdü süfrəmizə giley dumanı,
    Tikanlar göyərdi könül yaramda.
    Öldü sevgimizin baş qəhrəmanı
    Öldü o səninlə mənim aramda.

     Fikrinin göz görməz rişələrində
    Qalan düyünlərimi meylini əydi?!
    Qəlbinin qaranlıq guşələrində
    Ayaq yerləri də gözümə dəydi...

     Dedim ki, əriyər bu ötərgi qış,
    Taparsan odunu, közünü məndə.
    Fəqət sən özündə məni tapmamış
    Axtarmaq istədin özünü məndə.
    Nə qədər axtardın-tapılmadın sən,
    Məni də qınadın çox sərtəm deyə.
    Xəyanət qılıncı kəsən ürəkdən
    Ədalət, mərhəmət istəmək niyə?!

     Həyat qulağımdan bir məsəl asdı,
    Sən də bil, gərəyin olar bir zaman,
    Ürəyə girməyi bacarmaq azdır,
    Ürəkdə qalmağı bacarmalısan!

     Sinəm çox söykənib buz nəfəsinə,
    Məhəbbət, ehtiras, ünsiyyət deyil.
    Özümü yaşatmaq xatirəsinə
    Səni yaşatmaq da məhəbbət deyil.

     Çıxıram şəhərlər, kəndlər seyrinə,
    Atıram olanı, keçəni bir-bir.
    Bu qədər sənsizlik, sənsizlik yenə
    Səni ürəyimə qaytara bilmir...

     Bizim faciəmiz qəhqəhəli qəm,
    Bizim komediyamız qəm dolu gülüş.
    Məhəbbət körpümüz-deyə bilmirəm-
    Necə tikilmişdi, necə sökülmüş...
Lvov-Bakı. İyul-avqust, 1966.

HARDASAN

     Hardasan, ey qəlbimin
         kimsənəsi, hardasan?
    Hardasan, ey qəlbimin
         bir dənəsi, hardasan?
    Pərişan çağlarımın
         görünməz həmdəmi sən,
    Təlatüm dənizindən
         nicatım-gəmisən.
    Təzəcə düymələnən
         çiçəklər kimi sən tər,
    Gülüşün zülmətimin
         bağrını
         nurla didər.
    Bezərəm gah özümün
         cavabsız sualımdan.
    Bezərəm bir gülüşün
         xəyanət sığalından.
    Gah elə çimirimdən,
         yatağımdan bezərəm,
    Telefon zənglərinin
         tapdağından bezərəm.
    Səni istər qələmim, səni istər,
         səni istər.
    Arabir batmağa da
         yelkənim səni istər.
    Sən riyalardan uzaq,
    Andı boyalardan uzaq
    Bir səs,
    Bir nəfəs,
    Bir ümid mayağı...
    Hardasan, kimsən axı?
    Bilmirəm!
    Bilirəm bunu-sən
    Hardasa yaxşılardan birisən...
    Hardasan, ey qəlbimin
         kimsənəsi, hardasan?
    Hardasan, ey qəlbimin
         bir dənəsi, hardasan?...
1966.

ELENA

     Bilmədik dünya var-
    Sərhədə çatınca.
    Bilmədik ayrıdır
    Ölkələr, adamlar-
    Sərhədə çatınca.
    Bilmədik sərhəddə
    Məhəbbət qatarı
    Görüşlər boşaldır,
    Ayrılıq aparır.
    Bilmədik, bilmədik
    Siyasət çayından keçəcək
    Məhəbbət gəmimiz.
    Sonuncu hədiyyə olacaq
    Birinci qəmimiz.
    Bilmədik, Elena,
    Bilmədik sığışmır
    Məhəbbət
         sərhəd qanununa.
    Sərhəd
    Məhəbbət qanununa...
Lvov-Bakı avqust, 1966.

SƏNİN İSTƏYİN

("Naməlum qadına məktublar”dan)

     Sənin bu halına acığım gəlir,
    Sənin bu qəlbinə yazığım gəlir.

     Desəm ki, bir an da dərməyib nəfəs
    Od üstə, buz üstə ayaqyalın gəz
    Bilirəm, elərsən,
    Bilirəm, desəm
    Qəlbinin pərdəsi gərək tarıma,
    Gözünü ver salım cib fanarıma
    Bilirəm, elərsən,
    Bilirəm, desəm
    Qapıma bir quru ağac gəzirəm,
    Gəlib quruyarsan qapımda o dəm.
    Hazırsan önümdə alçalmağa da,
    Bunu zəfər bilib, əl çalmağa da.
    İstəsəm, önümdə varaq olarsan,
    İstəsəm, telimdə daraq olarsan.
    Fəqət istəmirəm, daş ürəyim var,
    Var istəyin qədər yox istəyim var.
    Demə ki, dünyada yox ürəyəm mən,
    Qəlbimin insafı, rəhmi yanıbdır.
    Bu sərt həqiqəti gərək biləsən;
    Tabelər həmişə tapdalanıbdır!..
    Müti məhəbbətlər oyuncaq olub,
    Həlim təbiətlər oyuncaq olub.
    Yox, eşqi dilənmə, ürəyini yar:
    Bir azca məğrurluq,bir azca vüqar
    Bir azca soyuqluq, bir azca təmkin,
    Dönüklər üçün də bir azacıq kin,
    Sevgi tellərinə düz cərgə-cərgə...
    Bunlar məhəbbətin duzudu bəlkə?!
    Bunu da elərsən, bilirəm, desəm;
    Mən necə istəsəm, necə istəsəm,
    O dona girərsən bir an içində.
    Bəlkə bunun üçün, bunun üçün də,
    Sənin bu halına acığım gəlir,
    Sənin bu qəlbinə yazığım gəlir...
1966.

NECƏ YAŞAYAQ Kİ...

     Necə yaşayaq ki, dünyada, gülüm,
    Ömrün gədiyini vaxtsız aşmayaq,
    Faraş ölümlərlə qarşılaşmayaq.
    Həsrət körpüləri adlaya bilək,
    Həsəd körpüləri adlaya bilək!
    Necə yaşayaq ki, dünyada, gülüm,
    Kimsədən olmasın umacağımız,
    Bizim öz evimiz, öz ocağımız
    Perikən bir eşqi ovuda bilsin;
    Yanan bir qəzəbi soyuda bilsin?
    Necə yaşayaq ki, dünyada, gülüm
    Xəyanət toruna düşsə meylimiz,
    Qırsın, parçalasın onu mehrimiz!
    Necə yaşayaq ki, dünyada bütün
    Nakam sevgilərin uçan evini
    Biz öz eşqimizdə qurub yaşayaq?
    Gücümüz çatarmı?
    Çatar!-
    Bu şərtlə ki, biz iki ömrün
     "Sən”indən, "mən”indən "onlar” adlanan
    Sərhəd xətlərini qırıb yaşayaq!
Fevral, 1967.

ELƏ BİLİRSƏN Kİ...

    Sənin aləmində ən yaxşıyam mən,
    Bəlkə də yaxşılar naxışıyam mən,
    Sözümdə kəlamlar qaymağı vardır,
    Sinəmdə səxavət bulağı vardır.
    Dilim dadmayıbdır acılıq, sərtlik,
    Qəlbim də tanımır pislik, namərdlik,
    O qədər yumşağam, o qədər həlim,
    İlan yuvasına uzansa əlim-
    İlanlar əl çəkər ilanlığından.
    Əl etsəm, ulduzlar dumanlığından
    Kəhkəşan ayrılıb yaxına gələr,
    Ceyranlar qapıma sağına gələr...
    Gözündə gör necə uca durmuşam,
    Heç özüm özümü tanımırmışam...
    Bəlkə də beləyəm, bəlkə, nə bilim,
    Sən məni səhnədə görürsən, gülüm!
    Mətbəx tüstüsündə, süfrə qarında,
    Bir nimdaş, ütüsüz ev paltarında,
    Uşaq qayğısında, ev darlığında,
    Bazarlıq, su dartmaq evdarlığında,
    Qara qısqanclığın qəzəb atında,
    Kişi sərtliyinin əsəb atında
    Məni görməmisən,
    Bunu bil ki, sən
    Pərdəli görüşlər çağında elə
    Qadınlar mələkdir, kişilər pilə...
1966.

QIZLAR

    Eşqiniz olmasın çürük sap kimi,
    Əllərdə gəzməyin bir kitab kimi.
    Kimisə məst edən al şərab kimi
    Axıb hər badəyə dolmayın, qızlar!

    Oynar qəhqəhəniz şimşəklər kimi,
    Ünvansız olmayın küləklər kimi.
    Qar altından çıxan çiçəklər kimi
    Vədəsiz göyərib solmayın, qızlar!

    Siz bir qayıqsınız, tale dənizdir:
    O bəzən bulanıq, bəzən təmizdir.
    Tale ağlınızdır, düşüncənizdir,
    Taleyin qayığı olmayın, qızlar!
1965.

"Bir ürək sındırdım”

     Bir ürək sındırdım...bir qız ürəyi
    Bir eşqin təməli uçdu yerindən.
    Bir insan arzusu, insan istəyi
    Çıxdı əbədilik öz mehvərindən.
1966.

SAHİLDƏ AĞ KƏPƏNƏKLƏR

    Uçur ağ kəpənəklər,
    Uçur ağ kəpənəklər,
    Qovur,
        onları qovur
    Uşaq- kəpənəklər,
    Şıltaq kəpənəklər.
    Qovduqca uçur onlar,
    Dənizə, göy dənizə
        qaçır onlar.
    Köpüklü ləpələri
    Deyəsən ağ kəpənək
    Sanır ağ kəpənəklər.
    Sudakı uşaqları
    Gül-çiçək sanır
        ağ kəpənəklər.
    Uşaqlar sevincini
    Sərnişin kimi
    Dənizə dartır onlar.
    Hardasa atır onlar
    Hardasa batır onlar-
    Öz sevinc yüküylə bir.
    Sahil onlara-getmə,
    Dəniz onlara
        gəlmə demir...
    Həmişə bax beləcə
    Azır ağ kəpənəklər,
    Yazıq ağ kəpənəklər,
    Yazıq ağ kəpənəklər...
1966.

ETİRAF

    Bilmirəm neylədim öz əsrimdə mən,
    Neylədim-gələcək nəsil deyəcək.
    Bu günün ətrini nəğmələrimdən
    Sabaha aparan nəsim deyəcək.

    Hünərim çox olub özüm biləni,
    Günahım ondan da çox olub hələ.
    Bir gödək ömrümdə bir ailəni
    Yarıda bilmədim məhəbbətimlə.

    Bəzən bir səhvimə yüz tənbeh yedim,
    Çırpınıb düzəldim, görən olmadı.
    Böyük bir işimə mükafat nədir,
    Bir çimdik "sağ ol”da verən olmadı.

    Yazmışam hər şeyi könül naməmə,
    Bircə bu günahım bağışlanacaq.
    Neylədim - vətəni sevmək naminə,
    Ucaltmaq naminə elədim ancaq...
1967.

YAXŞILIQ

    Yaxşılıq neçə min ilməli hana,
    Nəsildən nəsilə qalan varımız.
    Fəqət yaxşılığı başa qaxana
    Kişi deməyibdir babalarımız.
    Bəzən baş-başa gəl qarla, yağışla,
    Birinə səadət
        həvəsində sən:
    Əsil insanlara
        dünya bağışla,
    Bir çürük qoz umma əvəzində sən.
    Olma təmənnalı
         yaxşılıq acı.
    O, zəhər qatılmış
        çörək kimidir.
    Ya da bir kasıbın,
    Bir naillacın
    Könülsüz satdığı inək kimidir.
    Ya gürşad aparar,
    Ya həllənc vurar,
    Ya da döşü yanar-
    Südü quruyar...
1966..

PROFESSOR GÜLƏ MƏKTUB

    Oxudum, professor,
    Oxudum məqaləni,
    Seyr etdim Xəzərdəki
    Vəsfə sığmaz aləmi.
    Xəzər bir xəzinədar,
    Xəzər bir xəzinədir.
    Qoynu-qoltuğu dolu
    Bir nənədir:
    Yedirdir-süfrə salır,
    Yatırdır-layla çalır.
    Xəzər xəzərilərin
    Gözəllik adını saxlayır.
    Dalğalar arxivində
    Babaların nərəsini,
    Nənələrin fəryadanı saxlayır,
    Xəzər Xəzər olandan
    Sağılır qızıl inək kimi.
    Sağıb, sorub,
    Sonra yorub
        qısır inək kimi
    Biz onu satmaq istəyirik.
    Ölü dənizlər muzeyinə
    Atmaq istəyirik.
    Xəzərdən ağ balıq,
    Şahmayı, uzunburun,
    Siyənək qurtarır.
    Qızıl balıq adlı
    Çiyələk qurtarır.
    Xəzərin taleyi
    Biganəliyə yem olur.
    Xəzərin taleyi
    Kağızlar üstündə
    Problem olur.
    Xəzərdən sahilə
    Qızıl dartırıq,
    Gülab tökürük.

    Sahildən Xəzərə
    Zəhər axıdır,
    Çirkab tökürük.
    Xəzərin bu dərdi
    Bir nərilti kimi
    Qulaqlara girmir,
    Bizimlə mətbəxlərə,
    Otaqlara girmir,
    Daş yastıq, tikan döşək,
    Buz yorğan olmur.
    Ali məclislər süfrəsinə
    Xəzərin dərdini
    doğrayan olmur!
    Adamlar var ki, Xəzər
    Səhər də, axşam da,
    Süfrəsini bəzər.
    Beləsinə desən
    Dardadır Xəzər,
    Bir ucalt səsini!
    Deyər:
        hardadır Xəzər?!
    Xəritədə gəzər
    Afrika qitəsini...
    Birdən deyərlər:
    Dayan bircə!
    Siz özünüz necə,
        professor,
    Bir afərin medalı
        almaq üçün.
    Rəislik talvarına
        ucalmaq üçün
    Gündə bir tədqiqat
    Ağacı bitirənlərin,
    Bir partlayışda
    Yüz buruq dəyəri
        itirənlərin
    Qolundan yapışıb vüqarla
    Fikrinizi beyninə
    Vurmusunuzmu
        elmi mismarla?
    Yox, professor, yox!
    Giley qəhrəmanımız çox,
    Dil pəhləvanımız çox!
    Bəlkə də bir qədər
    Tünd oldu yazım,
    Mübaliğə rəngini
    Çox etdi şair ehtirasım.
    Axı daş beyinləri sən
    Gərək vaxtında deşəsən!
    Bir də ki,
    Adi dərdinə də
    Heç dözüm yoxdu məndə-
    Axı anamdır Xəzər!
    Bəlkə Ölü dənizi də
    Bir vaxt belə öldürüblər,
    Ona da çirkablar
    Gəmilərdən deyil,
    Şüursuz beyinlərdən axıb,
    Hələ də açılmamış
    Sirli düyünlərdən axıb.
    Bir gözəlin saçını kəsiblər,
    Qolunu-qıçını kəsiblər,
    Qulağından mirvarini açıblar,
    Sonra bir düzün ortasında
    Lüt-üryan qoyub qaçıblar.
    Soyuq qurudub buz eləyib,
    Günəş əridib duz eləyib...
    Bu gün mən
    Bu fikirlər içində gəzirkən
    Sandım ki, bir əfsanəvi quşam,
    Gələn əsrlərin
    Hansı budağınasa qonmuşam:
    Görürəm əlində tor-
    İki professor
    Ləpələri o üzə,
    Bu üzə çevirir.
    Bərk mübahisə gedir:
    Biri deyir, bir zaman
    Xəzərdə canlı varmış,
    Onu ikiayaqlı canlılar
    Qırıb qurtarmış.
    Biri deyir:
    Yox, elə bu dəniz ölüdür,
    Əzəldən şüşə gözdür...
    Əsəbim burda dözmür,
    Daha dözmür, uçuram
    Əsrimin indisinə.
    Xəzər kimi hayqırır
        indi sinəm;
    Xəzəri qorumağa
    Silah istəyir,
    Yunan əsatirindən
    Allah istəyir,
    Dənizlər Allahı!

  

Bölmə: Azərbaycan ədəbiyyatı | Əlavə edildi: azerhero (29.10.2013) | Müəllif: R.C E W
Baxış: 884 | Reytinq: 5.0/1
Bütün rəylər: 0
omForm">
avatar

Kitablar — zamanın dalğaları ilə səyahət edən və nəsildən-nəslə öz qiymətli yükünü ehtiyatla aparan fikir gəmiləridir.

- Frensis Bekon

Son 90 gün ərzində kitab oxumamaqdan daha pisi kitab oxumadığına görə narahat olmamaqdır.

- Cim Ron

Kitabları yandırmaqdan daha pis şey onları oxumamaqdır.

- Rey Bredberi

Yaxşı kitab aysberqə oxşayır, onun yeddi-səkkiz hissəsi suyun altında gizlənib.

- Ernest Heminquey

Kitablarım mənə çatacaq qədər böyük bir krallıqdır.

- Shakespeare

Mən, kitablarımı yaratmadan əvvəl, kitablarım məni yaratdılar.

- Montaigne

Kitabsız yaşamaq; kor, kar, dilsiz yaşamaqdır.

- Seneca

Bu günün gərçək universiteti, bir kitabxanadır.

- Carlyle

Kitab, tək ölümsüzlükdür.

- Rufus Choate

Exlaqa uyğun ya da zidd kitab deyə bir şey yoxdur. Kitablar ya yaxşı yazılmışdır, ya da pis. Hamısı bu qədər!

- Oscar Wilde

Ümidlə açılıb qazancla bağlanan bir kitab, yaxşı bir kitabdır.

- Alcott

Kitablar, itmiş başların abidələridir.

- Sir William Dave

Kitablar, heç solmayacaq bitkilərdir.

- Herrick

Kitab heç aldatmayan bir yoldaşdır.

- Guilbert De Pixrecourt

Axmaqlarla oturub-durmaqdansa , kitabla tənha oturmaq yaxşıdır.

- Qasım bəy Zakir

İnsan güc ilə yox, mütaliə etməklə ağıllanır.

- C.Bruno

Az bildiyini başa düşmək üçün çoxlu oxumaq lazımdır.

- Mişel Monten

Kitablar özünüzə və başqalarına hörmət etməyi öyrədəcək, ürəyi və ağlı, dünya və insanlıq sevgisiylə dolduracaq.

- Maksim Gorki

Kitab həyatın ən uzaq və qaranlıq yollarında insana işıq bəxş edən əfsanəvi çıraqdır

- A.M.Upit

BAKI QIZLAR UNİVERSİTETİ
1992-ci ildə təsis edilən və həmin vaxtdan da fəaliyyətə başlayan Bakı Qızlar Universitetinin (əvəllər Bakı Ali Pedaqoji Qızlar Seminariyası adlanırdı) yaradılmasında məqsəd respublikada qadın pedaqoji kadrlar yetişdirmək, onların intellektual səviyyəsini yüksəltmək və gənc qızları ailə həyatına hazırlamaqdan ibarətdir. Hazırda universitetdə "Sosial pedaqoji” və "Filologiya-tarix” fakültələri fəaliyyət göstərir. "Sosial pedaqoji” fakültədə "Təhsildə sosial-psixoloji xidmət”, "Psixologiya”, "Coğrafiya müəllimliyi”, "ibtidai sinif müəllimliyi”, "Məktəbəqədər təlim və tərbiyə”, "Riyaziyyat və informatika müəllimliyi”, "Filologiya-tarix” fakültəsində isə "Xarici dil (ingilis) müəllimliyi”, "Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimliyi”, "Tarix müəllimliyi”, "Jurnalistika” üzrə bakalavr, "İbtidai sinifdə tədrisin metodika və metodologiyası”, "Pedaqogika nəzəriyyəsi və tarixi”, "Azərbaycan ədəbiyyatı”, "Azərbaycan dili”, "Azərbaycanın yeni və ən yeni tarixi” sahəsində magistratura səviyyəsində kadr hazırlığı aparılır.
Bakı Qızlar Universiteti Nazirlər Kabinetinin 1996-cı il fevralın 21-də 21 saylı sərəncamı ilə dövlət qeydiyyata alınmışdır. 2013-cü ildə Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin lisenziya komissiyası BQU-nun çoxilli fəaliyyətinin, onun yüksək maddi-texniki bazasının, infrostrukturunun, təlim-tərbiyə sisteminin Azərbaycan Respublikası təhsil Qanununa Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin "Ali təhsil Müəssisələrinin fəaliyyətinə xüsusi razılıq (lisenziya verilməsi haqqında qərarına, Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin sənədlərinə uyğn qurulduğunu, pedaqoji kadrların hazırlanmasında əldə olunmuş nailiyyətlərini nəzərə alaraq universitetin fəaliyyətinə xüsusi razılıq (lisenziya) verilməsini məqsədəuyğun hesab etmişdir. Eyni zamanda 2013-cü ildə universitet akreditasiyadan keçmişdir. Universitetdə müxtəlif fənnlər üzrə kabinetlər, dörd kopüter otağı, kitabxana, badii yaradıcılıq studiyası, tələbə elmi cəmiyyəti, Tələbə Gənclər təşkilatı, dörd dərnəklər, nəşriyyat, idman zalı, yeməkxana, kadrlar şöbəsi və mühasibatlıq fəaliyyət göstərir.
Learn more