Bizim bir çoxumuzun Şoloxov yaradıcılığı ilə ilk tanışlığı erkən başlamışdır, o vaxtlar ki, Don Kixotu da yenicə tanımışdıq, gənc Verterin əzablarına yenicə şahid olurduq, saqren dərisinin möcüzələri, Javerin özünü Senaya atması da hələ gözlərimizin önündən getmirdi...
     Və o vaxtdan - yeddinci, səkkizinci sinif şagirdi olduğumuz o günlərdən etibarən də Qriqori Melexov, Aksinya, qoca Şukar bizim üçün doğma adamlara çevrilmişlər. İndi də bizə elə gəlir ki, bu adamlarla (surətlərlə yox, məhz adamlarla!) nə vaxt isə, uşaqlıq çağlarında özümüz görüşmüşük. «Don hekayələri»ndəki, «Oyanmış torpaq»dakı, «İnsanın taleyin»dəki, xüsusən, «Sakit Don»dakı hadisələr, həqiqətən, bizim gözlərimiz önündə baş vermişdir.
     Əlbəttə, o zaman biz belə bir doğmalığın səbəbini yaxşı başa düşmürdük; o qayğısız, şəffaf illərdə bizim üçün «niyə, nə üçün?» sualları bir o qədər də əhəmiyyətli deyildi, sənətin gücü, sövq-təbii öz işini görürdü.
     Bu gün isə Şoloxov yaradıcılığı barədə düşünəndə, onun sənətinin gücünü konkret nəzəri-estetik prinsiplə, təsnifat və kateqoriyalarla, səciyyəvi xüsusiyyətlərlə müəyyənləşdirmək istədikdə, ilk növbədə, bir cəhəti fikrimizdə qeyd edirdik: böyük rus nəsrinin ənənələri və bu ənənələrə sədaqət; Şoloxov yaradıcılığının cövhərini təşkil edən bir sədaqət.
     Belə bir ədəbi sədaqəti böyük mənada götürürük. Çünki Şoloxov hər hansı rus yazıçılarından birinin yox, ümumiyyətlə, rus nəsrinin ənənələrinə sadiqdir və bu ənənəni inkişaf etdirir.
     Bir-birindən tamamilə fərqlənən Dostoyevski, Lev Tolstoy və Turgenev kimi rus ədəbiyyatı klassiklərini xatırlayaq. Biz Qriqori Melexovun psixologiyasının bədii təhlilində Dostoyevski ədəbi ənənələrinin inkişafını, Aksinyanın Qriqoriyə məhəbbətinin təs- virində Turgenev ədəbi ənənələrini, Şoloxov romanlarının əhatəliliyində və bu əhatəlilikdəki lakonizmdə isə Tolstoy ədəbi ənənələrinin inkişafını görürük.
     Şoloxov yaradıcılığını səciyyələndirən əsas bədii-estetik xüsusiyyətlər də məhz belə bir ədəbi sədaqətdən irəli gəlir.
     Biz burasını da bilirik ki, marksist-leninçi nəzəriyyə artıq çoxdan sübut etmişdir: ənənəyə sadiq qalmaq- bu ənənəni novatorcasına inkişaf etdirmək deməkdir.
     Həmin səciyyəvi bədii-estetik xüsusiyyətlərdən ən başlıcası, əlbəttə, realizmdir (Şoloxov realizmi!). Həyat həqiqətlərinə sadiq qalmaq, həyati mürəkkəbliyin və eyni zamanda, mənəvi zənginliyin bədii təhlilini vermək, bəzəməmək, yalandan uzaq olmaq Şoloxov istedadının tərkib hissəsidir.
     Şoloxov realizminin daxilində yüksək emosional təsir gücünə malik işıqlı və eyni zamanda, həzin bir romantika vardır və bu romantika yalnız Donun sakitliyində, kazak xutorlarına düşən ilk qarda, kazakların at çapmasında, ümumiyyətlə, onların son dərəcə özünəməxsus məişətində deyil, surətlərin daxili aləmindədir.
     Aksinyanın bir bədii surət kimi hiss və həyəcanlarında, onun təbiətində çox sərt bir realizmin yaratdığı romantika vardır və bu romantika sənətin ecazkar gücü ilə nəfəs alır. Bu, Şoloxov qəhrəmanlannın bir çoxuna xas estetik keyfiyyətdir.
     Şoloxov yaradıcılığı üçün səciyyəvi digər mühüm bir cəhət bu yaradıcılığın ümumbəşəri mahiyyət daşımasıdır.
     Sənətin neçə min illik tarixi sübut edir: sənət o zaman ümumbəşəridir ki, o, millidir.
     Şoloxov ona görə azərbaycanlı oxucu üçün doğma bir yazıçıdır ki, o, hər şeydən əvvəl böyük rus yazıçısıdır, təsvir etdiyi xarakterlər əsl rus, kazak xarakterləridir; burada millilik zahiri etnoqrafik detallarda, ekzotikada yox, dəqiq etnoqrafik təsvirlərlə bərabər, daxili psixoloji araşdırmalarda, daxili müdriklikdə, bu müdrikliyin xəlqiliyindədir.
     Şoloxov sovet oxucusu üçün də, dünya oxucusu üçün də, bizcə, məhz buna görə doğma yazıçıdır, onun əsərlərinin müxtəlif dillərdə külli tirajla nəşri belə bir ümumbəşəri doğmalığı göstərən faktdır.
     Digər səciyyəvi bir xüsusiyyət: Şoloxov müasirliyi.
     «Sakit Don»un yazıldığı vaxtdan neçə on illər keçmişdir, bu on illərdə bəşəriyyət nə qədər böyük, heç vaxt unudulmayacaq, sarsıdıcı hadisələrin şahidi olmuşdur; «Sakit Don»dakı hadisələr isə artıq tarixin epizodlarına çevrilmişdir. Lakin hansı oxucu, hansı ədəbiyyat nəzəriyyəçisi deyə bilər ki, bu roman da artıq ədəbiyyat tarixində bir epizoddur?
     Şoloxovun müasirliyi onun təsvir etdiyi hiss və həyəcanların, onun duyduğu xarakterlərin, onun bədii təqdir və təkdirinin ümumbəşəri mahiyyətində və əbədiliyindədir. Biz kiçik həcmli əsərlərində də Şoloxov sənətinin ecazkar qüdrətini hiss edirik. «Burulğan», «Ailəli adam», «Sırtıqcığaz», məşhur «İnsanın taleyi» və digər hekayələrdəki Şoloxov sənətkarlığı, Şoloxov humanizmi bu gün də bizi valeh edir.
     İllər keçəcək, elə bir vaxt gələcək ki, uşaqlıq, yeniyetməlik, ilk gənclik xatirələri bir zəruriyyət olacaq, buna daxili mənəvi ehtiyac hiss edəcəksən və o zaman, arasında böyüyüb boya-başa çatdığın adamlarla birlikdə Şoloxov qəhrəmanları də xatirində canlanacaq.
     Və o zaman əlini kitab rəfinə uzadacaqsan...
     Bu, sənətin gücü, istedadın gücüdür.