| Əsas » Məqalə » Azərbaycan ədəbiyyatı |
Əfəndiyev Elçin yaradıcılığı-E l ç i n: «Yazıçıların qurultayı ədəbiyyatımıza və ədəbi prosesə sahib çıxmalıdır»
E L Ç İ N: «YAZIÇILARIN QURULTAYI ƏDƏBİYYATIMIZA VƏ ƏDƏBİ PROSESƏ SAHİB ÇIXMALIDIR»
MÜXBİR. Elçin müəllim, Siz həmişə ədəbi prosesi diqqətlə izləmiş, bu prosesdə həm sənətkar, həm də bir tənqidçi kimi aktiv iştirak etmiş, cəsarətli söz deməkdən heç vaxt çəkinməmisiniz. Təsadüfi deyil ki, Sizin məqalələriniz, müsahibələriniz yüksək səviyyəsinə görə hər zaman böyük maraqla qarşılanmış, geniş ədəbi rezonans doğurmuşdur. Budur, 2003-cü il də artıq tarixə çevrildi. Ötən ilin ədəbi yekunları, ümumiyyətlə, ədəbi proseslə, tənqidimizin vəziyyəti, yazıçıların qarşıdan gələn XI qurultayı ilə bağlı Sizin mülahizələrinizi dinləmək, fikirlərinizi eşitmək çox maraqlı olardı. İlk olaraq soruşmaq istəyirəm: ötən ili Siz necə xatırlayacaqsınız? ELÇİN. Əvvəla dediyiniz sözlərə görə təşəkkürümü bildirirəm. Ötən ilə gəldikdə isə, əsas xatirə, əlbəttə, kədərlidir. 2003- cü il Azərbaycan tarixində Heydər Əliyevin haqq dünyasına köçdüyü il kimi qalacaqdır. Heydər Əliyevin ədəbiyyata, mədəniyyətə münasibəti barədə, elə bilirəm ki, danışmağa ehtiyac yoxdur, çünki hər şey göz önündədir. Tək sənət adamları yox, ümumiyyətlə, xalqımız bu ölümlə bağlı hansı bir sarsıntı içində idi - bunu dekabrın 15-dəki dəfn mərasimi deyiləcək bütün sözlərdən artıq göstərdi. Milyonlarla insan Heydər Əliyevi son mənzilə yola saldı. Bu, insan hisslərinin təbii bir ifadəsi idi. İnsanlar hansı bir iztirabla tabutun ardınca gedirdi - bu, heç zaman mənim yadımdan çıxmayacaq. Sadə insanların daxilində böyük bir borc hissi var idi. Mən insanların arasından Fəxri Xiyabana keçə bilmədim. Nə qədər nazirlər, yüksək vəzifəli adamlar Fəxri Xiyabandan kənarda qaldı. Yəqin elə bu da simvolikdir ki, vəzifəli-vəzifəsiz, bütün xalq Heydər Əliyevi torpağa tapşırdı və bütün tərbiyəsiz yazılara, onun xəstəliyi ilə bağlı mətbuat səhifələrindəki əxlaqsız və səviyyəsiz siyasi alverə münasibətini bildirdi. MÜXBİR. Elçin müəllim, Heydər Əliyevin xatirəsinin əbədiləşdirilməsi, qoyulacaq heykəlin yeri ilə bağlı müxtəlif təkliflər səslənir. Bu barədə Sizin fikrinizi bilmək maraqlı olardı. ELÇİN. Əlbəttə, Heydər Əliyevin heykəlləri də ucaldılacaq, onun adı müxtəlif müəssisələrə veriləcək və bütün bunlar onun şəxsiyyətinin miqyası müqabilində çox təbiidir. Bilirsiniz ki, Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə xüsusi Komissiya yaradılıb və son sözü də o Komissiya deyəcək. Mən də bir vətəndaş kimi, bir yazıçı, son on iki ildə Heydər Əliyevi bilavasitə müşahidə edən, onunla bilavasitə təmasda olan bir adam kimi, bu barədə çox düşünürəm. Ümumiyyətlə, dekabrın 12-dən sonra elə bir gün olmayıb ki, mən Heydər Əliyevin şəxsiyyəti barədə düşünməyim, onunla bağlı hadisələri, epizodları, situasiyaları xatırlamayım və mən sizə demək istəyirəm: bizim Heydər Əliyevə ən böyük abidəmiz Qarabağı qaytarmağımız, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü təmin etməyimiz olacaq. O zaman Heydər Əliyevin ruhu heç zaman olmayacaq dərəcədə şad olacaq. Prezident İlham Əliyevin bəyanatları, nümayiş etdirdiyi mövqe şəxsən məndə inam yaradır ki, bütün böy^k çətinliklərə baxmayaraq, o gün uzaqda deyil. MÜXBİR. İnşallah! ELÇİN. Mənim böyük istəklərimdən biri Azərbaycan müstəqilliyi uğrundakı mücadilədə, aparılan işdə xüsusən son on iki ildə gördüklərim, iştirakçısı olduqlarım haqqında əhatəli sənədli bir kitab yazmaqdır və Allah qismət eləsə mən o ktabı mütləq yazacağam. O kitabın əsas qəhrəmanı, əlbəttə, Heydər Əliyev olacaq və mən bu unikal şəxsiyyətin psixoloji portretini verməyə çalışacağam. Bu, mənim qələm qarşısında çox mühüm bir borcumdur. Sağlıq olsun... Qəribədir, 2002-ci ilin 12 dekabrı da mənim üçün ağrılı-acılı bir gün olmuşdu. Yadınıza gəlirsə, həmin gün əziz və unudulmaz Cabir Novruz vəfat etdi. Mən 1975-ci ildən ta 1987-ci ilə kimi Yazıçılar İttifaqında Cabirlə bir yerdə işləmişəm və bu 12 il ərzində onun simasında gözəl bir insanla gündəlik təmasda olmuşam. Onun ölümündən sonra oğlu Müşfiqin təqdimatı ilə keçən il çap olunmuş son şerlərini, «Xalça əfsanəsi» poemasını bütün içimə dolmuş bir kədər hissi ilə oxudum. Son şerindən birində tənhalıqdan yazır, «hər gün gəmirir varlığımı, çeynəyir hər gün»- deyir. Bu, əbədi sənətkar tənhalığıdı... MÜXBİR. Bəs ötən il Sizin şəxsi həyatınızda hansı xoş hadisə baş verdi? ELÇİN. Bilirsiniz, keçən ildə həm mənim şəxsi həyatımda, həm yaradıcılığımda, həm də, ümumiyyətlə, ictimai həyatımızda, əlbəttə, xoş hadisələr də oldu, amma bütün son on dörd-on beş ildə olduğu kimi, bu xoş hadisələrin də fonunda bir Qarabağ kədəri, Qarabağ ağrısı-acısı var. Başqa cür mümkün deyil... Bu kədər hər bir azərbaycanlı kimi, mənim içimdə də genlərin kədəridir... MÜXBİR. Bütün bunlarla bərabər, Elçin müəllim, keçən il həm də Sizin 60 illik yubiley ilinizdir. Düzdür, Siz yubiley gecəsi keçirmədiniz, lakin mətbuat müasir ədəbiyyatımız üçün önəmli olan bu hadisəni geniş işıqlandırdı. Siz ən yüksək mükafatla - İstiqlal ordeni ilə təltif edildiniz, Türkiyə universitetlərinin fəxri doktoru seçildiniz, müxtəlif dillərdə yeni kitablarınız nəşr edildi. Mətbuat bütün bunlar barədə məlumat verirdi. ELÇİN. Elədir, amma çox səmimi şəkildə deyirəm ki, o 60 illik də mənim üçün bir az qüssəli-təsirli hadisə idi. Bilirsiniz, 60 rəqəminin içində nə təntənə olursa, olsun, bir qüssə də var. Amma sonra mətbuatda gənclik dostum və həmkarım Şamil Salmanovun gözlənilməz 70 illiyini görəndə, bir az özümə təskinlik verdim ki, hər halda 60, 70 deyil... Arzu edirəm ki, Şamil də 100 illiyini keçirəndə Mahmud Eyvazovu yadına salıb təskinlik tapsın. Orası da var ki, Şamil 70-də də eyni gənclik həvəsi ilə ədəbiyyata bağlı olan görkəmli bir qələm sahibimizdir və mənim üçün də həmişə Nizami İnstitutunda bir yerdə işlədiyimiz 30 yaşlı Şamildir. MÜXBİR. Elçin müəllim, keçən ilin ədəbi hadisələri barədə nə deyə bilərsiz? ELÇİN. Mənim üçün keçən ilin ən mühüm ədəbi hadisəsi Misirin Xədiviyyə kitabxanasında Nizami Gəncəvinin Azərbaycan-türk dilində «Divan»ının tapılması ehtimalıdır. Bu ehtimal özünü tam şəkildə doğrultsa, əlbəttə, dünya mədəniyyəti tarixində çox ciddi hadisəyə çevriləcək. Bu, elə milli-mənəvi, hətta mən deyərdim, milli-siyasi miqyaslı bir ehtimaldır ki, onu dərhal, qeydsiz-şərtsiz qəbul etmək olmaz, ədəbiyyatşünasların, dilçilərin, şərqşünasların, tarixçilərin, beynəlxalq səviyyəli ekspertlərin araşdırmaları, elmi texnalogiyanın müdaxiləsi vacibdir və mən inanıram ki, bundan sonra tutarlı elmi nəticələr əldə ediləcək. Bir misal çəkmək istəyirəm: bilirsiniz ki, «Sakit Don»un Mixail Şoloxova mənsub olub-olmaması uzun illərin şayiə, Sovet İttifaqı dağılandan sonra isə mübahisə mövzusu idi. Rus həmkarlarımız məhz müasir elmi ekspertiza nəticəsində bu məsələni birdəfəlik həll etdi - bəli, «Sakit Don» Şoloxov qələminə məxsusdur. Az qala min il bundan əvvəl Nizami Gəncəvinin Azərbaycan-türk dilində şerlər yazması ehtimalı isə bəşəri miqyasına, tarixi-estetik əhəmiyyətinə görə, əlbəttə, daha böyük bir məsələdir və bu məsələ həll olunmalıdır. Düzdü, keçən il Nizami Xudiyevin, Azadə Rüstəmovanın dərc etdirdikləri məqalələr göstərir ki, bu istiqamətdə iş artıq başlayıb, amma bu mövzunun tələb etdiyi aktivliyi, şövqü, həvəsi hələ ki, mən bizim mətbuatda görmürəm. Məsələn, mənim üçün maraqlıdır, iki-üç il bundan əvvəl Nizami Gəncəvi haqqında səviyyəli, analitik təfəkkür məhsulu kimi bir monoqrafiya yazmış (yadıma gəlir, o monoqrafiya barədə Şamil Salmanov da yaxşı bir məqalə yazmışdı) Teymur Kərimli nə üçün bu barədə bir söz demir? Mətbuatda oxudum ki, Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunda bu ehtimalla bağlı xüsusi bir komissiya yaradılıb, çox gözəl, o komissiyanın nüfuzlu rəyini səbrsizliklə gözləyənlərdən biri də mənəm, amma bu, heç vəchlə o demək deyil ki, bizim Teymur kimi ixtisaslı nizamişünaslarımız mətbuatda sussunlar. MÜXBİR. Keçən il həm Yazıçılar Birliyinin mətbu orqanlarında, həm digər qəzet-jumallarda bir çox bədii əsərlər dərc edildi. Maraqlıdır, Elçin kimi tələbkar bir oxucu bu barədə nə deyə bilər? ELÇİN. Bəli, çox çap olundu, amma təəssüf ki, sırf bədiilik baxımından uğurlarımızın da o çoxluğun müqabilində çox olduğunu deyə bilmərik... Uğurlar var, əlbəttə... Misal üçün, Ələkbər Salahzadənin «Azərbaycan» jurnalında çap olunmuş «Ötən əsrin son anları...» silsilə şerlərini mən keçən ilin uğurlu, yaddaqalan poetik hadisəsi hesab edirəm. Hətta onun bir misrası, özü də sadə bir misrası iki-üç aydı tez-tez yadıma düşür: «Ay aman, nə erkən axşamladı gün...» Ələkbərdə hisslərlə fikrin bəzən sadə, çox zaman isə mürəkkəb, amma həmişə də üzvi bir vəhdəti var. Ələkbər, bu sözün yaxşı mənasında, çətin şairdir. O, bizim müasir poeziyamızın bir qolunun - elitar poeziyamızın çox sanballı bir nümayəndəsidir. Bizim istedadlı və zəhmətkeş tənqidçimiz Əsəd Cahangirdə sənətkara dəqiq xarakteristika vermək qabliyyəti var və o keçən ilki məqalələrindən birində Vaqif Cəbrayılzadəni «divanə mütəfəkkir» adlandırır. Bu kontekstdə şairin «divanə mütəfəkkir» olması üçün yalnız istedad, lap güclü istedad belə, kifayət deyil. «Divanə mütəfəkkir» ucalığına qalxmaq üçün, dünyanın dərkolunmazlığını dərk etmək və yalnız bundan sonra yaradana (inkoqnito yaradana!) tapınmaq lazımdır. Hər halda, mən belə hiss edirəm və Vaqifin keçən il mətbuatda çap etdirdiyi şerlərini oxuyanda da mən həmin hissləri keçirdim. Bu mənada «divanə mütəfəkkirlik» yüksək sənətkarlıq mərtəbəsidir. Mən belə bir «divanə mütəfəkkirliyini» Rüstəm Behrudinin də keçən il dərc etdirdiyi şerlərində hiss etdim. Amma Rüstəmin «divanə mütəfəkkirliyi» Vaqif kimi, «tənha aşiq» divanəliyi deyil, daha artıq dərəcədə - və parodoks da bundadır! - «tənha vətəndaş» divanəliyidir. Vətəndaşlıq məfhumu ilə mənim dediyim o «dünya dərkolunmazlığının dərki» arasında bir uyuşmazlıq var və Rüstəm poeziyasının da cazibəsi elə uyuşmazlıqdadır. Bilirsiz, mənim üçün əsl ədəbiyyat - istəyir poeziya olsun, istəyir proza - deyilməyənin deyiləndən artıq olmasındadır. Əlbəttə, birbaşa, müstəqim deyilmiş söz də təsir edir. Misal üçün, Abdulla Faruqun keçən il «Azərbaycan» jurnalında dərc edilmiş «Gündəlik»ləri, deyə bilmərəm ki, bu janrın gözəl nümunəsidir, amma orada onun hər gün nahar pulu tapmaq qayğısı və bunu səliqə-səhmanla gündəliyində yazması mənə təsir etdi. Ancaq bu, sənədli ədəbiyyatdır. Bədii ədəbiyyatın isə missiyası başqadır. Bəzən əsəri oxuyursan, istedad, bədii söz demək cəhdini görürsən, amma səviyyə, dünyagörüşü, fikir yoxdur. Bəzən də əksinə, səviyyə var, dünyagörüşü də genişdir, fikir də var, amma bədiilik yoxdur. MÜXBİR. Keçən il Sizin üçün sürprizlər oldumu? ELÇİN. Sürprizlər? Oldu, əlbəttə, yaxşısı da oldu, pisi də... Yaxşı ilə pis də qoşa addımlayır axı... Bəzi qələm adamlannın namərdliyi oldu, amma bilmirəm, bunu sürpriz hesab etmək olar, ya yox?.. Mən belə şeyləri görə-görə gəlmişəm... Ədəbiyyatla bağlı yaxşı sürprizlərə isə bir nümunə fikrimə gəldi, deyim: Məhərrəm Qasımlını mən istedadlı bir ədəbiyyatşünas, folkloru müasir elminəzəri səviyyədə araşdırmağı bacaran bir alim kimi tanıyırdım, xüsusən onun «Aşıq sənəti» monoqrafiyasını mən bizim folklorşünaslığımızda sanballı bir tədqiqat əsəri hesab edirəm və vaxtıyla bu barədə yazmışdım. Burası da tədqiqatçı-alim ciddiliyindən və məsuliyyətindən xəbər verir ki, Məhərrəm həmin monoqrafiya üzərindəki işini davam etdirərək «Ozan-aşıq sənəti» adlı elmi siqləti daha ağır çəkili olan monoqrafiya nəşr etdirdi. Onun «Şah İsmayıl Xətainin poeziyası» monoqrafiyasını da mən Xətai şerinin qaynaqlarını folklorda axtarıb üzə çıxarmaq baxımından əhəmiyyətli bir əsər hesab edirəm. Ötən il isə mətbuatda Məhərrəmin şerlərini oxudum və mənə məlum oldu ki, o, həm də istedadlı bir şairdir. Məhərrəm Qasımlı ənənəvi onbirliklə də yazır, destruktiv formada da yazır, amma həmişə təbiidir və görünür, həmin təbiilik də folklordan gəlir. Yeri düşmüşkən deyim ki, mən yeni nəfəsi bizim ədəbiyyatşünaslıqda tənqidimizə nisbətən daha artıq hiss edirəm. Misal üçün, Rafiq Manafoğlunun «Hötenin «Qərb-Şərq Divanı»nda İslam mədəniyyəti tədqiqatında mən mövzuya münasibətdə steriotip ideoloji çərçivələrdən kənara çıxa bilmiş bir ədəbi-nəzəri azadlıq, sərbəstlik gördüm. Bu mənada Bəkir Nəbiyevin ədəbiyyatşünaslığımızın bugünkü və sabahkı yaradıcılıq mənzərəsini əks etdirən və «Ədəbiyyat qəzeti»nin iki nömrəsində çap olunmuş «Yeni vəzifələr qarşısında» adlı məqaləsi, doğrusunu deyim ki, məndə optimist bir ovqat yaratdı. Birinci, ona görə ki, elə bu məqalənin timsalında o «yeni nəfəs»i hiss etmək və qiymətləndirmək, istiqaməti ona tərəf tuşlamaq əzmi aydın görünür və nəzərə alsaq ki, Bəkir müəllim əsas ədəbi elmi tədqiqat mərkəzimizin - Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun direktorudur, o zaman ciddi bir faktor kimi bu cəhətin əhəmiyyəti daha da artır. İkinci də ona görə ki, artıq yaradıcılıq prosesində olan mövzular həmin «yeni nəfəs» üçün münbit zəmin yaranacağından xəbər verir. Fikir verin: «Kitabi-Dədə Qorqud»da dünya modeli», «Mifoloji rəvayətlərin strukturu», «Füyuzat» ədəbi məktəbi», «Məhəmməd Hadinin poetikası», «Əli bəy Hüseynzadənin ədəbi-estetik görüşləri», «Bədii obrazın tipologiyası» və s. Bu mövzular həm 70 il ərzində vulqar sosiologizm mövqeyindən qeyri-obyektiv işıqlandırılmış və yaxud da ki, heç işıqlandırılmamış tədqiq obyektlərinə münasibətdə, həm də nəzəriyyədə yeni və yaxın keçmişin hələ də inersiya ilə davam edən ideoloji steriotiplərindən uzaq söz deməyə, məncə, yaxşı imkan verir. Əlbəttə, əsas məsələ necə yazmaqdadı, amma yaxşı mövzu özü də yaxşı yazmağa sövq edən bir stimuldur. MÜXBİR. Elçin müəllim, Siz «yeni nəfəs» dedikdə nəyi nəzərdə tutursunuz? ELÇİN. Dediyim kontekstdə, mənim üçün «yeni nəfəs» - sosrealizmin yalançı prinsiplərinə əsaslanan və 70 ildə beyinlərdə kirəcləşmiş ideoloji doqmaların çərçivələrindən çıxmaq bacarığındadır. «Yeni nəfəs» istedadla bağlı olan, daha doğrusu, istedad anlayışının daxili kütləsini təşkil edən cəhətlərdən biridir və bu gün bizim üçün, olsun ki, birincisidir. Bu yaxınlarda mən Nizaməddin Şəmsizadənin Əli Nazim haqqındakı monoqrafiyasını oxudum. Bu əsər 20-25 il bundan əvvəl - həmin sosrealizm doğmalarının sovet ədəbiyyatşünaslığında hökmranlıq etdiyi bir dövrdə yazılıb, amma bir sıra vulqar sosiologizm təsirlərinə, hətta bəzən Marksın və Engelsin estetik görüşlərinə istinadlara baxmayaraq, bu qədər illərdən sonra da o «yeni nəfəs»i Nizaməddinin bu monoqrafiyasında hiss etmək, güman edirəm ki, çətin məsələ deyil, çünki söhbət istedadlı qələmdən gedir. Elə bu monoqrafiyanın özünün təcrübəsi sübut edir ki, «yeni nəfəs» güclü buxar kimi bir şeydir, nə qədər kip bağlayırsan, bağla, tıxacı nə qədər pərçim edirsən, et, bir yol tapıb çıxacaq. MÜXBİR. Elçin müəllim, Siz bu «yeni nəfəs»i ədəbi prosesdə, tənqidimizdə necə görürsünüz? ELÇİN. Mən ötən il də son 35 ildə olduğu kimi, ədəbi proses barədə, bilavasitə tənqidimiz haqqında az yazmadım və bu mövzu mənim üçün, indi dəbdə olan terminlə desəm, prioritet mövzudur. Bilirsiz, ədəbiyyat ilə antiədəbiyyat həmişə qoşa addımlayıb və həmişə də həqiqi ədəbiyyat azlıqda qalıb. Görünür, bu da sənətin təbiətinə, xarakterinə uyğun bir xüsusiyyətdir. Ancaq bu ədəbiyyat və antiədəbiyyat qarşıdurmasında ədəbiyyatın tənqidin timsalında güclü bir müttəfiqə, obyektiv və cəsarətli, savadlı və yüksək dünyagörüşlü bir müttəfiqə ehtiyacı var. Ədəbi proses nədir? Ədəbi proses ictimai fikrin formalaşdığı, hərgah belə demək olarsa, bir məkandır və bu məkanda aparıcı qüvvə tənqiddir. Amma nəzəri-estetik mənada antitənqid tənqidi üstələyəndə - ədəbiyyat arxa plana keçir, antiədəbiyyat isə ayaq tutub gedir. Afaq Məsud Bəsti Əlibəyli ilə müsahibəsində özünə xas olan (və şəxsən mənim çox qiymətləndirdiyim!) bir maksimalizm ilə deyir: «İstedadlı şairimiz Vaqif Cəbrayılzadənin son bir neçə silsiləsi qəzet-jurnal səhifələrindən elə-belə, görünmədən, sezilmədən, səssiz söz qatarı kimi, ilğım kimi ötüb keçirsə, bu təkrarsız, ilahi sətirlər yenə o «boşluğu» doldura bilmirsə, onda, mən üzr istəyirəm, bu, ədəbi boşluq yox, son ucu görünməyən qorxunc, qara boşluqdur...» Elə bilirəm ki, Afaq vəziyyəti çox da dramatikləşdirmir. Qara bir təskinlik yalnız ondadır ki, Afaqı qorxudan o «qara boşluq» postsovet məkanındakı başqa ölkələrin ədəbi prosesində də özünü göstərir. Yəqin bunun mühüm bir səbəbi də Sovet İttifaqı dağılandan sonra yaranmış kataklizmdədir. Baxın, artıq neçə müddətdir ki, «Literaturnaya qazeta» tənqid haqqında müzakirə açıb və həmin müzakirənin predmeti belə bir sualla müəyyən olunub: «Tənqid. Janrın intiharı?» Məşhur rus tənqidçiləri nə deyir? Nədən narahatdırlar? Pavel Basinski yazır: «Mən sadə oxucuların gözlərinin içinə baxmağa utanıram.» Nə üçün? Çünki onun fikrinə görə Rusiyada tənqid yoxdur. O yazır: «Rus tənqidini Çubays yedi.» Deməli, Basinskinin fikrincə günahkar cəmiyyət, ictimai quruluşdur. Nikolay Pereyaslov müasir rus tənqidini «boşboğazlıq» («boltovnya») adlandırır, çünki ünvansızdır, loru dillə desək, dişsizdir. Aleksey Şoroxov rus tənqidinin bərbad vəziyyətinin səbəbini rus ədəbiyyatında görür, çünki bu ədəbiyyatda «ümumrus həyatının miqyası» məhv olub. Mənim ən maraqlı rus tənqidçilərindən biri hesab etdiyim İnna Rostovtseva tənqid etmək haqqını - tənqidin «əsas instikti» hesab edir və bu instiktin məhvə doğru getdiyindən qorxur. Sergey Klado isə bu fikirdədir ki, tənqidi öldürək, yaxud onun intihar etməsi mümkün deyil, sadəcə olaraq «yaxşı tənqid yalnız savad və ağıl tələb etmir, eyni zamanda, düşünmək üçün vaxt tələb edir.» Sonra Sergey Klado tamam maddi bir müstəviyə enərək yazır: «Supermarket dünyasında düşünmək üçün vaxtı hardan tapaq? Bəs bu vaxtın müqabilindəki pulu hardan tapaq?» Aleksey Balakin ağır vəziyyətdən çıxış yolu kimi rus tənqidini qolunu çırmalayıb «qara iş» görməyə - oxumağa, düşünməyə və yazmağa, yazmağa, yazmağa» çağırır. Bizim köhnə dostumuz Pavel Ulyaşov isə güman edirəm ki, ən dəqiq diaqnozu qoyur. O yazır ki, müasir rus mədəni və ədəbi həyatını tənqid yox, kütlə mədəniyyətinin və yalançı (psevdo) ədəbiyyatın hökmranlıq etdiyi kütləvi informasiya vasitələri müəyyənləşdirir. Görürsünüz, rus tənqidi də yaxşı vəziyyətdə deyil, şaşırıb, amma bizdən fərqli olaraq burada bir cəhət var: Rus tənqidindən şikayət edən bu rus tənqidçilərinin özlərinin elə bu məqalələrinin timsalında - şikayətlərinin nəzəri səviyyəsinə, yaradıcı ehtirasına görə - məlum olur ki, bütün çətinliklərə, bütün Çubayslara və supermarketlərə baxmayaraq rus tənqidi var və öz sözünü deyə bilir. Hər halda bu müzakirə tənqidin vəziyyətini təhlil edir, düşündürür, vəziyyətdən çıxış yolları axtarır. Bəs bizdə necədir? 2002-ci ildə mənim «Müasir dövrdə Azərbaycan ədəbi tənqidinin yaradıcılıq problemləri» adlı silsilə məqalələrimlə bizim tənqidimizin vəziyyəti ilə bağlı müzakirə açıldı. Nəticəsi nə oldu? İki-üç məqaləni çıxmaq şərtilə, biri İrandan dedi, o biri Turandan və həmin deyilənlərin də tənqidin problemlərinə heç bir dəxli yox idi. Bəzi mülahizələrin, iradların (əslində iddiaların) səviyyəsi o qədər aşağı idi ki, onlara cavab verməyə belə özümü vadar eləyə bilmədim. MÜXBİR. Bəs Sizcə bu vəziyyətin səbəbi nədir? ELÇİN. Bizdə ədəbi proses daha artıq dərəcədə emosionaldır, nəinki funksional. Ona görə belədir ki, səriştəsiz, savadsız, məhdud dünyagörüşlü müəlliflərin yazısı bu gün Azərbaycan ədəbi prosesində həcm, miqdar baxımından əsas hissəni təşkil edir. Əlbəttə, emosionallıq o vaxt təsir edə bilər ki, analitikliyi üstələməsin, amma indiki halda belə bir emosionallıq bizim ədəbi prosesi özfəaliyyət dəməyinə çevirir. Məhz funksionallığın çatışmadığına görə obıvatel əhval-ruhiyyəsi, dedi-qoduçuluq qəzet bolluğunun və səviyyəsizliyinin yaratdığı münbit zəmində bugünkü Azərbaycan ədəbi prosesinin aparıcı istiqamətinə çevrilib. Dərd bundadır!.. Bilirsiz, ədəbi proses də cəmiyyətin güzgülərindən biridir. Biz böyük sarsıntılardan keçib gəlmişik: qaçqınlar, müharibə, Yanvar şəhidləri, Qarabağ şəhidləri, hakimiyyət uğrunda mübarizə, dövlət çevrilişi cəhdləri, maddi və mənəvi sıxıntılar... Təsəvvür edinki, son 16-17 ildə Azərbaycanda nevrotik pozuntular dörd dəfə artıb və bu, ədəbi prosesdəki həmin emosionallığa da az təsir etməyib. Bu gün Elçinin, yaxud Anarın vəzifədə olmaları bizim ədəbi prosesi daha artıq maraqlandırır (bəzilərini isə qıcıqlandırır!), nəinki antiədəbiyyatın ədəbiyyatı üstələməsi. Obıvatel xisləti, vəzifə umsuqluğu məhz Elçinə, Anara görə hətta İlyas Əfəndiyevə və Rəsul Rzaya da kin-küdurət bəsləyir. Aydın məsələdir, Rəsul Rzanın da, İlyas Əfəndiyevin də istedadları Azərbaycan poeziyasında, nəsrində və dramaturgiyasında bu şəxsiyyətlərə elə bir mövqe qazandırıb ki, obıvatelin də, hansısa vəzifə umsuğunun da dedi-qodusu onların həmin mövqeyinə təsir edə bilməz, amma ədəbi prosesi bulandıra bilər və bulandırır. MÜXBİR. Latın qrafikasında nəşr olunması nəzərdə tutulan kitabların siyahısı dərc edildikdən sonra da bəzi dedi-qodular oldu... ELÇİN. Yeni fəaliyyətə başlayan Prezidentin ilk sərəncamlarından biri kitabla, yəni xalqın mənəvi sərvəti ilə bağlıdır. Bundan fərəhli nə ola bilər? Bu onu göstərir ki, Prezident İlham Əliyev də Heydər Əliyevin ədəbiyyata, xalqın mənəvi sərvətinə ehtiramını və qayğısını eyni şövqlə davam etdirmək əzmindədir. Bu gün Azərbaycanın nə qədər problemi var və bu problemlər arasında İlham Əliyevin latın qrafikasında kitab nəşrini strateji milli əhəmiyyətli bir məsələ hesab edərək sərəncam verməsi, əlbəttə, alqışlanmalı, xüsusən də qələm sahibləri tərəfindən alqışlanmalı bir hadisə, həm də parlaq bir hadisədir. Bu məsələnin əhəmiyyəti barədə danışmaq istəmirəm, çünki bu barədə artıq xeyli deyilib və mən də 1992-ci ildən bu tərəfə dəfələrlə bu məsələni qaldırmış, bu barədə yazmışam. O ki, qaldı, dediyiniz həmin dedi-qoduya, onları doğuran hisslərin ədəbi təəssübkeşliyə heç bir dəxli yoxdur. Hələ bir-neçə il bundan əvvəl Prezident Heydər Əliyevin sərəncamlarına uyğun olaraq Rəsul Rzanın, İlyas Əfəndiyevin, Sabit Rəhmanın, Məmməd Cəfər Cəfərovun və başqa böyük qələm sahiblərinin cildləri nəşr edildi, görkəmli alimlər, tənqidçilər bu nəşrlər haqqında yüksək fikirlər söylədilər, obıvatel isə girəvə tapdı: aha, məqamdır, o birilər heç, amma Elçinə, Anara görə İlyas Əfəndiyevin, Rəsul Rzanın nəşrləri ətrafında xəstə ajiotaj yaradaq... Anar da, Elçin də onu eləyiblər ki, vaxtlannın bu qıt çağında gecələrini gündüzə qatıb o rəhmətliklərin əsərlərini yığıb, redaktə edib, nəşrə hazırlayıblar. Yaxşı, İlyas Əfəndiyevin nəşrini Elçinlə bağlayırsan, onda bəs Məmməd Cəfər Cəfərovun keçən il latın qrafikası ilə nəfis şəkildə çap olunmuş üçcildliyini və onun haqqında «Səni kim unudar» adlı məqalələr kitabını niyə görmürsən? Axı bu üç cild həcmində monoqrafiya və məqalələrin də, «Səni kim unudar» kitabının da elmi redaktoru Elçindir və o zəhmətin müqabilində Elçin özü bir monoqrafiya, ya da filan qədər hekayə yaza bilərdi... Mənim obıvatel təqdirinə, ara adamlarına çevrilmişlərin primitiv alqışlarına zərrə qədər də ehtiyacım yoxdur, əksinə, onların bu dedi-qodusu məndə bir fəxarət hissi oyadır ki, İlyas Əfəndiyevin və ədəbiyyatımızın qarşısında borcumu yerinə yetirmişəm və bundan sonra da yerinə yetirəcəyəm. Unudulmaz Məmməd Cəfər müəllimin də ruhu qarşısında özümü eləcə hiss edirəm. Son illərdə yalnız vəzifə sahibi kimi yox, bir ədəbiyyat adamı kimi redaktəmlə, müqəddəmələrimlə əsərlərinin latın qrafikasında nəşrlərində bilavasitə iştirak etdiyim Aşıq Ələsgərin də, Şəhriyarın da, Rəşid Behbudovun da, Abbas Zamanovun da, başqalarının da ruhu qarşısında mən özümü o cür hiss edirəm. Hətta sizə bir az da artıq deyim: bu zəhmət mənim içimdə gözəl bir ab-hava, bir stimul yaradır, mənim özümü yazmağa, düşünməyə, işləməyə, bir sözlə, həvəslə yaşamağa sövq edir. Məni tanıyanlar bilir ki, mən kimə nə elədiyimi heç zaman danışan, gözə soxan adam deyiləm və indicə bu dediklərim də ancaq ona görədir ki, təcrübəsiz oxucu bugünkü ədəbi prosesin bulanıq suyunda öz istiqamətini düzgün müəyyən edə bilsin. İndi prezident İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə böyük bir xəzinənin siyahısı təsdiq edilib və bu mühüm iş illərlə davam edəcək, başqa yeni-yeni kitablar nəşr olunacaq, amma bu işi sidq-ürəkdən alqışlayan böyük əksəriyyətlə bərabər, bir-ikisi tapılır ki, yenə Anara və Elçinə görə İlyas Əfəndiyevi, Nigar Rəfibəylini, Rəsul Rzanı qaralamaq ehtirasından özünü saxlaya bilmir. Ümumiyyətlə, hərdən mətbuatda özümlə bağlı elə qəribə iddialarla rastlaşıram ki, yəqin bu ancaq bizim xəstəlik dərəcəsində siyasiləşmiş cəmiyyətimizdə mümkündür. Bəstəkar Cavanşir Quliyevin Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti ilə hansısa problemləri yaranıb. O saat Elçin yada düşür. Bəstəkarımız «Yeni Müsavat» qəzetində yazır: «Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin rektoru Timuçin Əfəndiyevin qardaşı, Baş nazirin müavini, gözəl yazıçımız Elçinə bir pyes və ya roman süjeti təklif edirəm: «Vicdanlı sənətkarın sərgüzəştləri.» Əvvəla, Elçin heç vaxt və heç kimin, o cümlədən də gözəl bəstəkarımız Cavanşir Quliyevin təklifi ilə «pyes, ya roman» yazmayıb və yazmayacaq. İkincisi isə, kimin vicdanlı olub, olmadığını da mənim üçün mənim özümdən başqa heç kim müəyyən edə bilməz. O ki, qaldı, süjetə, vallah, mən adam axtarıram, ona süjet verim ki, vaxt çatışmazlığı ucbatından yazılmamış həmin süjetlər illər uzunu mənim beynimi yormasın... MÜXBİR. Elçin müəllim, Siz Afaq Məsudun ədəbi proses haqqındakı fikrmi misal çəkdiniz. Deməli, biz həmin ümidsizliyi qəbul etməliyik? ELÇİN. Yox... Afaq maksimalistdir də, baltanı kökündən vurur... Elə buna görə də mənim ona hörmətim böyükdür. Maksimalizm ya səmimiyyətdən yaranır, ya da kin-küdurətdən. Afaqın maksimalizmini mən həmişə onun səmimiliyi, daxili aləminin ifadəsi kimi qəbul etmişəm... Yox, ümidsizliyə qapılmayaq, çünki ədəbi prosesi bulandıran dedi-qodunun, antitənqidin müqabilində, miqdarca az olsa da, ədəbi prosesdə səriştəli və səviyyəli Söz də iştirak edir. Bu mənada keçən ilin «ədəbi yükü»nü, məncə, ən çox orta və gənc tənqidçi ədəbi nəslindən Vaqif Yusifli, Tehran Əlişanoğlu və Əsəd Cahangir daşıdı. «Daşıdı» sözü, olsun ki, kobud səslənir, ammamənim təsəvvürümdə Əsədi də, Tehranı da, Vaqifi də bütün müxtəlifliklərinə baxmayaraq, sözün əsl mənasında ədəbiyyat zəhmətkeşliyi (fəhlə zəhmətkeşliyi!) birləşdirir. Məryəm Əlizadə, Cavanşir Yusifli, Aydın Talıbzadə, Tofiq Abdin, Bəsti Əlibəyli, Nərgiz Cabbarova, Xanəmir, Sərvaz Hüseynoğlu, Vəfa Əliyev, Aydın Xan, Aydın Dadaşov, Kəbutər, Elnarə Akimova, Ceyla İbrahimova, Xanverdi Turaboğlu - keçən ilin ədəbi prosesində iştirak edən bu müəllifləri mən hər dəfə maraqla oxudum. Firuz Mustafanın müasir dünyadakı qloballaşma mövzusu ilə bağlı esselərini mən ötən ilin yaddaqalan dərclərindən hesab edirəm. Yaxud Allahverdi Eminov ədəbi tənqid və ədəbi proses haqqında bir sıra məqalələr çap etdirdi və bu müəllifin elmi hazırlığı, mülahizələrinin metodoloji dəqiqliyi keçən ilki «tənqid təsərrüfatı»nın yaxşı nümunələrini yaratdı. Mən yuxarıda emosionallıq barədə danışdım. Emosionallıq analitikliklə bir-birini tamamlayanda, nəticə də sanballı olur. Məryəm Əlizadə «Hamlet»in yeni quruluşu haqqında yazdığı məqaləni belə bir patetika ilə bitirir: «Var olsun Şekspir!» və bu patetika bizi qıcıqlandırmır, çünki məqalənin nəzəri səviyyəsi, müəllifin elmi səriştəsi, bədii duyum hissi oxucunu elə bir professional estetik təhlillə təmin edir ki, həmin patetika özünü doğruldur: həqiqətən var olsun Şekspir ki, özündən dörd əsr sonra onun əsəri həm bədii-estetik baxımdan, həm də mənəvi-ictimai baxımdan bu cür aktual səslənir və Məryəm Əlizadənin məqaləsinin timsalında Azərbaycan ədəbi prosesinə effektlə müdaxilə edir. Amma çox təəssüf ki, bizim Nizami Cəfərov və Kamal Abdulla, Arif Əmrahoğlu və Şirindil kimi tutarlı qələm sahiblərimiz keçən ilin ədəbi prosesində bir tənqidçi kimi aktiv iştirak etmədilər, halbuki bu gün buna ehtiyac, bəlkə də, heç zaman olmadığı dərəcədə artıqdır. MÜXBİR. Elçin müəllim, keçən il mətbuatda bir sıra ədəbi cərəyanlar, xüsusən də postmodernizm haqqında az danışılmadı... ELÇİN. Doğrusu, indi mənim postmodernizmin tarixi və mahiyyəti haqqında söhbət açmağa həvəsim yoxdur. Çox danışıb heç nə etməmək də Azərbaycan ədəbi mühitinin koloritli bir cəhətidir. Postmodemizm də bütün başqa «izmlər» kimi hansısa bir ədəbi nəslin monopoliyası deyil, o, istedadın monopoliyasındadır. Çox danışmaqdansa, ortaya bir əsər çıxarmaq lazımdır. Cavanlıq çağlarımda Kolduell çox xoşladığım yazıçılardan biri idi. İndi onun bir hekayəsi yadıma düşdü: Yarmarkada bir pəhləvan əzələlərini oynada-oynada o baş-bu baş gəzişir, onun meneceri də qışqıra-qışqıra boğazını yırtır ki, ay camaat, gəlin, baxın, bu elə bir pəhləvandı ki, bir yumruğuyla bir öküzü öldürdü, paravozu çəkib saxladı və s. Amma heç kimi ayaq saxlayıb dayanmır. Axırda bir sərxoş kəndli menecerə deyir ki, a kişi, sən bu qədər qışqırıb özünü yoranacan, o pəhləvan əlini atıb bir yekə daş qaldırsın, camaat da bunu görüb onun tamaşasına yığışsın. Danışmaq yox, yazmaq lazımdır. MÜXBİR. Elçin müəllim, qarşıdan yazıçıların növbəti qurultayı gəlir. Bununla bağlı müxtəlif fikirlər səslənir, xüsusən, Yazıçılar Birliyində indiki rəhbərliyin dəyişəcəyi, ya qalacağı barədə mülahizələr irəli sürülür. Bu barədə Sizin də fikrinizi bilmək çox maraqlıdır. ELÇİN. Mən keçən il «525»dəki müsahibəmdə Yazıçılar Birliyi və XI qurultay barədə bütün suallara ətraflı cavab vermişəm. Mən dəqiqədə bir fikrini dəyişən adam deyiləm və o cavablar mənim bugünkü mövqeyimi də eyni dərəcədə ifadə edir. Ona görə də dediklərimi təkrar etmək istəmirəm. Ancaq iki məsələni qeyd etməklə kifayətlənirəm. Birinci, qurultayın ətrafında xəstə ajiotaj yaratmaq lazım deyil. İkincisi isə, Yazıçılar Birliyinin rəhbərliyi ilə bağlı mənim mövqeyim də həmişəki kimi birmənalıdır: əgər Anar öz namizədliyini yenidən verəcəksə, mən ona səs verəcəyəm. Eləcə də Fikrət Qoca, Çingiz Abdullayev və Arif Əmrahoğlu. Həm də arzu edirəm ki, onların yanında cavanların da nümayəndəsi olsun. MÜXBİR. Son vaxtlar Yazıçılar Birliyi qurultayqabağı yaradıcılıq müşavirələri keçirir. Bu müşavirələr barədə nə deyə bilərsiz? Eyni zamanda, maraqlıdır, Siz qurultaydan nə gözləyirsiniz? ELÇİN. O müşavirələrə çox gözəl baxıram və şəxsən mənim çoxdan arzuladığım hadisədir. Mən bunu sidq-ürəkdən alqışlayıram. Fikrət Qoca müsahibələrindən birində deyir ki, «Yazıçılar Birliyi yazıçılar ocağıdır» və düz də deyir. Yazıçılar ocağında isə daima ədəbiyyat mücadiləsi olmalıdır. Mən həmin müşavirələrin mətbuatdakı xülasələrini oxumuşam və bu fikirdəyəm ki, Yazıçılar Birliyi çox yaxşı və ədəbiyyatımız üçün xeyirli bir tendensiyanın yeni mərhələdəki başlanğıcını qoyur. Əvvəllər hər ilin bu cür ədəbi yekunları müzakirə olunardı və həmin ənənənin bərpası mənasında da bu müşavirələr effektli ola bilər. Belə yaradıcılıq müşavirələrinin auditoriyasını da genişləndirmək lazımdır. «Ədəbyyat qəzeti»ndəki şəkillərdən belə başa düşdüm ki, nəsr və dramaturgiya, poeziya müşavirələri sədrin kabinetində keçirilib. Əlbəttə, mövzuların əhəmiyyəti və miqyası müqabilində, məncə, belə bir auditoriya məhdudluğu ilə kifayətlənmək olmaz və güman edirəm ki, bu müşavirələr mütəmadi - ən azı ildə bir dəfə - xarakter alarsa, maraq da artacaq və Natəvan klubu keçmiş ənənələrini bərpa edəcək. Orası da yaxşı cəhətdir ki, məruzələrə Elçin Hüseynbəyli, Əsəd Cahangir, Aydın Xan kimi yeni ədəbi nəslin istedadlı nümayəndələri cəlb olunur. Düzdür, mən, misal üçün, altı ilin nəsri ilə dramaturgiyasının bir məruzədə birləşdirilməsini düzgün hesab etmirəm. Amma, dediyim kimi, bu - başlanğıcdır, özü də yaxşı başlanğıcdır. Yeri düşmüşkən, mənim üçün prinsipial əhəmiyyətli bir məsələni qeyd etmək istəyirəm: bu müşavirələr heç vəchlə qurultaydakı əhatəli, prinsipial yaradıcılıq söhbətini əvəz etməməlidir. Bu müşavirələr, təkrar edirəm, yaxşı təşəbbüsdür, amma qurultayda da biz altı ilin ədəbiyyatına, tənqidinə və ədəbi prosesinə qurultay səviyyəsində qiymət verən məruzələrə qulaq asmalı və onları müzakirə etməliyik. Yazıçıların qurultayı ədəbiyyatımıza və ədəbi prosesə sahib çıxmalıdır. O mənada sahiblik yox ki, «rəhbər göstərişlər» verilməlidir. O mənada sahiblik ki, ədəbiyyatın və ədəbi prosesin təəssübü çəkilməlidir, marağı güdülməlidir. Şəxsən mən yazıçıların altı ildən sonrakı qurultayını başqa cürə təsəvvür etmirəm. Xüsusən də indiki vaxtda, bədii-estetik meyarların itməsindən şikayət etdiyimiz bir zamanda. Əgər ədəbiyyat ilə antiədəbiyyat qoşa addımlayırsa, əgər antitənqid tənqidi üstələyir və ədəbi prosesi bulandırırsa, həm ədəbiyyatın, həm də antiədəbiyyatın qiyməti verilməlidir, tənqid ilə antitənqidin fərqi göstərilməlidir və bu yerdə ali sözü qurultay deməyəcəksə, bəs o söz harada deyiləcək? Təkrar edirəm, Elçin Hüseynbəyli, yaxud Əsəd Cahangir, yaxud Aydın Xan məruzə edir - bu, çox yaxşıdır və dediyim kimi, bu təmayülü davam etdirmək lazımdır. Qoy, Yaşar da məruzə etsin - hekayələri də, müsahibələri də göstərir ki, istedadlı qələm sahibi, əsl ədəbiyyat adamı, maraqlı müsahibdir. Qoy Məryəm Əlizadə də, Bəsti Əlibəyli də məruzə etsin. Rafiq Tağı da, Adil Mirseyid də eləcə. Qoy, Əkrəm Əylisli, yaxud Anar, yaxud Ramiz Rövşən, elə Elçinin özü də, daha yaşlı nəslin nümayəndələri Bəxtiyar Vahabzadə də, Hüseyn Abbaszadə də, Qabil də ədəbiyyatla bağlı cəsarətli, prinsipial, ad çəkib, təhlil edib tənqidi və tərifi ilə bir yerdə Söz desinlər. Elə bir məqam çatıb ki, ədəbiyyatın taleyinə (keyfiyyət göstəricisinə!) biganə olmayan və ədəbiyyat haqında söz demək iqtidarında olan qələm sahiblərinin hamısı əl-ələ verib ədəbiyyatın təəssübünü çəkməli, yəni ədəbiyyatı qeyri-ədəbiyyatdan, ədəbi makulaturadan müdafiə etməlidir. Və mən qarşıdan gələn qurultaydan da, bax, bunu gözləyirəm. Məsələn, mənim üçün çox xoş və maraqlı olardı ki, XI qurultayda Anar nəsr haqqında, Fikrət Qoca poeziya haqqında, Arif Əmrahoğlu tənqid, Çingiz Abdullayev macəra ədəbiyyatı haqqında məruzələr etsin. Təkcə ona görə yox ki, bu, onların elə bilavasitə vəzifə borclarıdır. Həm də ona görə ki, onlar nüfuzlu Söz deməyə qadirdirlər, onlara inanırlar, onların Sözü mötəbərdir və ədəbiyyatımızın da, ədəbi prosesin də, ədəbi ictimaiyyətimizin də Anarın və Fikrətin, Çingizin və Arifin həmin Sözünə, son altı ildə yaranmış ədəbiyyatı bədii-estetik süzgəcdən keçirmələrinə ehtiyacı var. Əslində, bu, artıq ehtiyac deyil, zamanın, yaranmış vəziyyətin sifarişidir. MÜXBİR. Elçin müəllim, gəlin müsahibəmizi müsbət bir notla bitirək. Xahiş edirəm, müasir ədəbi həyatımızla bağlı hansısa bir müsbət cəhəti qeyd edəsiniz. ELÇİN. Bir müsbət cəhəti? Olsun... Bilirsiniz ki, Azərbaycanda lap əvvəllərdən yerlibazlıq, regionçuluq xəstəliyi var, amma çox müsbət bir haldır ki, ədəbi mühitimizdə belə bir şey yoxdur. Misal üçün, Şəkidə anadan olmuş unudulmaz Yaşar Qarayev İlyas Əfəndiyev haqqında yazırdı: «Qarabağın tarixi barədə klassik sənədlər - yeddi «Qarabağnamə» var. Bütünlükdə İlyas Əfəndiyev yaradıcılığını mən səkkizinci «Qarabağnamə» hesab edirəm! Qarabağın taleyi və gələcəyi barədə düşüncə, nigarançılıq və həsrət bu «Qarabağnamə»dən həmişə eşidilib.» Bu, təkrar edirəm, Şəkidə böyüyüb boya-başa çatmış Yaşar Qarayevin sözləridir. Qarabağın gözəl bir guşəsi olan Cəbrayılda doğulmuş, böyüyüb boya-başa çatmış hörmətli Kamil Vəli Nərimanoğlu isə bu gün İlyas Əfəndiyevin əsərlərinin təkrarən nəşr olunacağına görə əməlli-başlı narahatlıq keçirir və bir professor kimi etirazını bildirir. Düzdür, İlyas Əfəndiyevin əvvəlcə nəşr olunmuş cildlərinin tirajı cəmi 1500 nüsxə idi (Azərbaycanda isə təhsil sahəsi də daxil olmaqla, yalnız kitabxanaların sayı 10 minə yaxındır), amma bunun mətləbə dəxli yoxdur və etiraz etmək professor Kamil müəllimin haqqıdır. Görürsünüzmü, bundan gözəl nə nümunə ola bilər? Yeri düşmüşkən, professor Kamil müəllim bundan da narazıdır ki, Teodor Drayzerin adı latın qrafikası ilə nəşr ediləcək kitabların siyahısında yoxdur. Ürəyiyumşaq Anar isə «Ədəbiyyat qəzeti»ndəki müsahibəsində söz verir ki, «ABŞ-da artıq çoxdan unudulmuş Teodor Drayzeri də Kamil Vəlinin xətrinə yeni siyahıya daxil edəcəyik...» Mən fürsətdən istifadə edib Anardan xahiş edirəm ki, belə iş görməsin. Sovet İttifaqı dağılandan sonra, bizim oxucuların canı Drayzerin kərpic-kərpic romanlarından güclə qurtarıb, onları təzədən Drayzer bəlasına düçar etməsin... Müsahibəni Turqut Mustafayev apardı.
2004. | |
| Baxış: 612 | |
| Bütün rəylər: 0 | |
